Lợi suất trái phiếu công Nhật Bản chạm đỉnh lịch sử

Thị trường trái phiếu chính phủ Nhật Bản (JGB) bước vào một ngày đầy biến động vào 4/12/2025, với việc lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm vọt lên 1.917% — mức cao nhất kể từ năm 2007. Đây không phải là biến động đơn lẻ.

Sự đồng loạt tăng vọt còn được ghi nhận ở các kỳ hạn dài hơn: lợi suất trái phiếu 20 năm chạm mức 2.936% (cao nhất từ 1999) và kỳ hạn 30 năm lập kỷ lục mới ở 3.436%, theo dữ liệu từ LSEG.

Những con số này phản ánh áp lực định giá lại rủi ro trong bối cảnh Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã rút khỏi chính sách tiền tệ phi truyền thống. Việc từ bỏ chương trình Kiểm soát Đường cong Lợi suất (YCC) và chấm dứt lãi suất âm từ tháng 3/2024 đã mở đường cho sự điều chỉnh mạnh mẽ này.

Sự leo thang lợi suất đặt ra thách thức lớn về chi phí vay mượn cho Chính phủ Nhật Bản, đặc biệt khi tỷ lệ nợ công so với GDP của nước này đang ở mức gần 230% — cao nhất thế giới theo đánh giá của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Diễn biến lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm của Nhật Bản mới nhất - Nguồn: CNBC

Trái ngược với diễn biến căng thẳng trên thị trường, Thống đốc BOJ Kazuo Ueda đưa ra một thông điệp mang tính ổn định. Trong bài phát biểu ngày 1/12, ông nhấn mạnh rằng các điều kiện chính sách tiền tệ hiện tại vẫn mang tính “nới lỏng” (accommodative).

Tuyên bố này không phải là sự phủ nhận thực tế mà thể hiện một lộ trình thận trọng. Ông Ueda tiết lộ BOJ đang nỗ lực thu hẹp ước tính về “lãi suất trung lập” (neutral rate) của nền kinh tế Nhật Bản — mức lãi suất vừa đủ, không kích thích cũng không kìm hãm tăng trưởng.

Tuy nhiên, ông thừa nhận rằng do độ không chắc chắn lớn, các nhà hoạch định chính sách hiện chỉ dựa vào một “khoảng ước tính rộng” dao động từ 1% đến 2.5%. Việc xác định một con số chính xác hơn sẽ là tín hiệu quan trọng cho thấy điểm đến cuối cùng của chu kỳ thắt chặt chính sách.

Sự thận trọng này bắt nguồn từ mục tiêu kép của BOJ: không chỉ kiểm soát lạm phát mà còn nuôi dưỡng một vòng xoáy tăng trưởng lành mạnh, dựa trên sự gia tăng bền vững của tiền lương và mở rộng nhu cầu nội địa.

Bất chấp ngôn từ điềm tĩnh, áp lực hành động từ thị trường là không thể phủ nhận. Thống đốc Ueda đã đề cập rằng BOJ sẽ “xem xét ưu và nhược điểm” của việc điều chỉnh lãi suất tại cuộc họp chính sách diễn ra từ 18 đến 19/12/2025.

Thị trường ngay lập tức phản ứng, định giá xác suất cho một đợt tăng lãi suất trong tháng 12 lên tới 76-80%. Phản ứng này đẩy lợi suất trái phiếu kỳ hạn 10 năm lên mức 1.930% ngay sau báo cáo.

Yếu tố then chốt làm nên sự khác biệt trong giai đoạn này là thái độ của Chính phủ Nhật Bản. Theo ba nguồn tin thân cận được Reuters dẫn lại, chính phủ của Thủ tướng Sanae Takaichi được cho là sẽ “chấp nhận” (tolerate) động thái tăng lãi suất của BOJ mà không can thiệp.

Một nguồn tin giấu tên khẳng định: “Nếu BOJ muốn tăng lãi suất tháng này, hãy để họ tự quyết định. Đó là lập trường của chính phủ”. Sự đồng thuận này đánh dấu một bước chuyển chính trị quan trọng, phản ánh sự thừa nhận chung về tính cấp thiết phải đối mặt với lạm phát và ổn định thị trường tài chính.

Quyết định của BOJ mang ý nghĩa vượt ra ngoài phạm vi quốc gia, đặc biệt là đối với thị trường ngoại hối và chiến lược “carry trade” — vốn là hoạt động vay đồng Yên với lãi suất thấp để đầu tư vào các tài sản có lợi suất cao hơn ở nước ngoài.

Việc BOJ tăng lãi suất sẽ thu hẹp chênh lệch lãi suất với các nền kinh tế lớn như Mỹ, làm giảm đáng kể sức hấp dẫn của các giao dịch carry trade. Điều này có thể kích hoạt làn sóng thanh lý các vị thế bán Yên khổng lồ đã được tích lũy trong nhiều năm, từ đó đẩy giá đồng Yên tăng mạnh và gây ra biến động lớn trên các thị trường tài chính toàn cầu.

Một kịch bản tương tự từng xảy ra vào tháng 8/2024, khiến chỉ số chứng khoán Nikkei 225 của Nhật Bản lao dốc 12.4% trong một ngày — mức sụt giảm tồi tệ nhất kể từ năm 1987.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia nhận định một kịch bản hỗn loạn mang tính hệ thống khó có thể lặp lại. Chuyên gia Masahiko Loo từ State Street Global Advisors dự báo xuất hiện các đợt biến động có chọn lọc thay vì một cuộc sụp đổ hàng loạt, nhờ vào dòng vốn ổn định từ các quỹ hưu trí và chương trình tiết kiệm cá nhân (NISA) trong nước.

Bổ sung cho nhận định này, chuyên gia Justin Heng từ HSBC cho biết nhà đầu tư Nhật Bản vẫn tiếp tục là “người mua ròng” trái phiếu nước ngoài với khối lượng 11.7 nghìn tỷ Yên trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 10/2025.

Đối với nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới tham gia thị trường ngoại hối (forex), câu chuyện chính sách của BOJ là một minh họa sinh động về mối liên hệ chặt chẽ giữa chính sách tiền tệ, lãi suất và tỷ giá hối đoái.

Đồng Yên (JPY) là một trong những đồng tiền chủ chốt trên thế giới và thường xuyên xuất hiện trong các cặp giao dịch chính. Do đó, biến động từ Nhật Bản có thể tạo ra hiệu ứng lan tỏa, ảnh hưởng gián tiếp đến tâm lý thị trường và dòng vốn tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.