Trung Quốc thắt chặt xuất khẩu bạc từ 2026: Cú sốc cung toàn cầu và cảnh báo khẩn từ Elon Musk

Từ ngày 1/1/2026, Trung Quốc chính thức áp dụng hạn chế xuất khẩu bạc, khiến giá kim loại này bứt tốc lên mức cao kỷ lục và làm dấy lên lo ngại về một cuộc khủng hoảng nguồn cung toàn cầu, ảnh hưởng sâu sắc đến các ngành công nghiệp then chốt.

Chỉ vài ngày trước thềm năm mới 2026, thị trường kim loại quý toàn cầu đã chao đảo trước một thông báo có thể định hình lại cục diện cung - cầu trong nhiều năm tới. Trung Quốc, quốc gia kiểm soát từ 60% đến 70% nguồn cung bạc tinh luyện của thế giới, chính thức thông báo áp đặt hệ thống cấp phép xuất khẩu mới đối với bạc, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026.

Động thái này không đơn thuần là một thay đổi chính sách thương mại. Với những điều kiện cực kỳ nghiêm ngặt, nó được ví như một bước đi chiến lược nhằm “vũ khí hóa” nguồn cung kim loại quan trọng bậc nhất của nền công nghiệp hiện đại, mở ra một chương mới đầy bất ổn cho thị trường toàn cầu vốn đã căng thẳng.

Một “cánh cửa” khép lại: Những điều kiện xuất khẩu “bất khả thi”

Chính sách mới của Bắc Kinh đặt ra hai rào cản mà chỉ các “gã khổng lồ” mới có thể vượt qua. Để được xem xét cấp phép xuất khẩu, các doanh nghiệp phải có công suất sản xuất tối thiểu 80 tấn bạc mỗi năm và sở hữu hạn mức tín dụng được xác minh vượt quá 30 triệu USD.

Những điều kiện này, trên thực tế, sẽ loại bỏ hàng trăm nhà xuất khẩu quy mô vừa và nhỏ vốn là mạch máu cung ứng bạc thô cho các nhà máy tinh chế và người dùng công nghiệp toàn cầu. Hệ thống mới tập trung quyền lực vào tay một số ít doanh nghiệp được nhà nước phê duyệt, biến Trung Quốc từ một nhà cung cấp lớn thành người gác cổng thực sự của thị trường bạc thế giới.

Các chuyên gia nhận định, đây là chiến thuật quen thuộc mà Bắc Kinh từng áp dụng thành công với đất hiếm, nhằm củng cố lợi thế công nghiệp trong nước và giành quyền kiểm soát giá toàn cầu.

Tuy nhiên, vị thế của bạc lại mang tính chiến lược hơn nhiều. Đây không chỉ là nguyên liệu công nghiệp thông thường, mà còn là một kim loại tiền tệ, thiết yếu cho cả sản xuất công nghệ cao và dự trữ tài chính toàn cầu. Việc siết chặt kiểm soát đồng nghĩa với việc Trung Quốc đang sử dụng bạc như một đòn bẩy địa chính trị, tương tự như dầu mỏ hay đất hiếm trong quá khứ.

Thị trường đã căng thẳng chực chờ

Cú sốc từ Trung Quốc xảy ra trong bối cảnh thị trường bạc toàn cầu đã ở tình trạng báo động đỏ. Trong năm năm liên tiếp, nhu cầu toàn cầu đã vượt xa tổng nguồn cung, tạo ra một thâm hụt cấu trúc âm thầm bào mòn kho dự trữ trên toàn thế giới. Riêng năm 2025, ước tính nhu cầu bạc toàn cầu đạt 1,24 tỷ ounce, trong khi tổng nguồn cung chỉ khoảng 1,01 tỷ ounce, tạo ra khoảng trống lên tới hơn 230 triệu ounce – tương đương toàn bộ sản lượng khai thác hàng năm của Mexico, nhà sản xuất bạc lớn nhất thế giới.

Khác với vàng, bạc chủ yếu được khai thác như một sản phẩm phụ từ quá trình sản xuất đồng, kẽm và chì. Điều này có nghĩa ngay cả khi giá tăng gấp đôi, các mỏ khai thác cũng khó có thể nhanh chóng tăng sản lượng, vì hoạt động của họ phụ thuộc vào kinh tế của kim loại cơ bản. Các dự án khai thác mới cần từ 8 đến 12 năm để phát triển, trong khi hàm lượng quặng trên toàn cầu đang suy giảm.

Hệ quả là kho dự trữ vật chất trên toàn thế giới đang sụp đổ. Kho đăng ký COMEX tại Mỹ đã giảm gần 70% kể từ năm 2020. Các kho của Hiệp hội Thị trường Vàng London (LBMA) cũng mất khoảng 40% lượng tồn kho. Tại Thượng Hải, dự trữ bạc đã giảm xuống mức thấp nhất trong một thập kỷ. Ở mức tiêu thụ hiện tại, một số khu vực công nghiệp chỉ còn dự trữ bạc đủ dùng cho 30 đến 45 ngày.

Sự khan hiếm này đang tạo ra sự phân kỳ khổng lồ giữa giá bạc “giấy” (hợp đồng tương lai) và bạc vật chất thực tế. Tại Thượng Hải, bạc vật chất đang được giao dịch trên mức 80 USD/ounce, trong khi hợp đồng tương lai trên COMEX vẫn chỉ quanh ngưỡng 30-35 USD.

Chênh lệch giá này là tín hiệu rõ ràng cho thấy người mua đang tuyệt vọng tìm kiếm kim loại thực để giao nhận, chứ không phải các cam kết trên giấy. Thị trường bạc đang phân chia thành hai thế giới: một nơi bạc tồn tại dưới dạng vật chất, và một nơi nó chỉ tồn tại trên hợp đồng.

Tiếng nói cảnh báo từ giới công nghiệp

Những lo ngại về hậu quả của động thái này không chỉ giới hạn trong giới đầu cơ, và Elon Musk, CEO của Tesla, đã công khai bày tỏ quan ngại. Trên mạng xã hội X, ông đã phản hồi một bài đăng về thông tin hạn chế xuất khẩu của Trung Quốc với dòng chữ ngắn gọn nhưng đầy sức nặng: “Điều này không tốt. Bạc cần thiết cho rất nhiều quy trình công nghiệp”.

Lời cảnh báo của Musk ngay lập tức được các phương tiện truyền thông tài chính lớn như Yahoo Finance, The Guardian và Economic Times đưa tin, làm dấy lên làn sóng quan tâm rộng rãi hơn từ công chúng. Phản ứng của ông không phải là sự phóng đại. Bạc là kim loại dẫn điện tốt nhất, không có vật liệu thay thế khả thi trong các ứng dụng hiệu suất cao. Khoảng 50% đến 60% nhu cầu bạc hàng năm đến từ lĩnh vực công nghệ và sản xuất.

Mỗi tấm pin mặt trời cần khoảng 20 gam bạc cho khả năng dẫn điện hiệu quả. Mỗi chiếc xe điện sử dụng tới 2 ounce bạc trong các cảm biến, hệ thống dây điện và mô-đun điện. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính đến năm 2030, riêng ngành năng lượng mặt trời và xe điện sẽ tiêu thụ một nửa sản lượng bạc toàn cầu, để lại rất ít nguồn cung cho trang sức, tiền xu và thỏi đầu tư.

Nhu cầu công nghiệp này mang tính không co giãn – nó sẽ không giảm ngay cả khi giá tăng vọt. Khi nguồn cung thắt chặt, các nhà máy sẽ buộc phải tiếp tục mua với bất kỳ giá nào để duy trì hoạt động sản xuất.

Bức tranh toàn cảnh

Các nhà đầu tư tổ chức và ngân hàng lớn đang âm thầm điều chỉnh chiến lược để đối phó với cuộc khủng hoảng đang diễn ra. Nhiều tổ chức đang chuyển đổi các khoản nắm giữ ETF trên giấy thành các vị thế vật chất được phân bổ, đảm bảo việc giao nhận trước khi thanh khoản biến mất. Một số khác đang xây dựng kho dự trữ tư nhân, dự đoán các hạn chế xuất khẩu và tắc nghẽn logistics sẽ kéo dài.

Sự dịch chuyển này không chỉ là một đợt tăng giá tạm thời. Nó đánh dấu giai đoạn đầu của một sự định giá lại cấu trúc đối với bạc, với tư cách vừa là tài sản công nghiệp vừa là tài sản tiền tệ. Một khi việc giao nhận vật chất trở thành thước đo để định giá, các sàn giao dịch hợp đồng tương lai truyền thống như COMEX có thể hoàn toàn mất quyền kiểm soát đối với việc định giá toàn cầu, tương tự như những gì đã xảy ra với thị trường lithium và đất hiếm khi tình trạng thiếu hụt vật chất xuất hiện.

Tony Sycamore, chuyên gia phân tích thị trường tại IG, nhận định một “bong bóng thế hệ” đang diễn ra với bạc, khi ngày càng nhiều vốn được đổ vào thị trường kim loại quý. Ông cho biết: “Đợt tăng giá của kim loại quý được hỗ trợ bởi kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ cắt giảm lãi suất nhiều lần vào năm 2026, cùng với việc mua vào mạnh mẽ của ngân hàng trung ương và nhà đầu tư tư nhân. Tuy nhiên, động lực chủ đạo gần đây là sự mất cân bằng cung - cầu cấu trúc nghiêm trọng trong thị trường bạc, gây ra cuộc tranh giành kim loại vật chất”.

Kết luận: Kỷ nguyên bạc giá rẻ đã kết thúc

Đợt tăng giá gần đây của bạc không phải là một ngoại lệ đầu cơ; đó là kết quả tất yếu của nhiều năm đầu tư không đầy đủ, kiểm soát xuất khẩu và tiêu thụ công nghiệp quá mức. Biến động chính sách của Trung Quốc chỉ là chất xúc tác thúc đẩy một xu hướng vốn đã diễn ra.

Với kho dự trữ sụp đổ, thâm hụt mở rộng và nhu cầu công nghiệp tăng không ngừng, bạc đang bước vào một mô hình mới, nơi sự khan hiếm vật chất định nghĩa giá trị. Những lời hứa trên giấy tờ của hệ thống tài chính đang bị thử thách bởi các giới hạn cứng nhắc của địa chất, năng lượng và địa chính trị.

Hành động giá trong những tháng tới có thể sẽ vẫn biến động mạnh, nhưng một điều đã rõ: thế giới đang tỉnh giấc trước một kim loại đã bị đánh giá thấp trong nhiều thập kỷ. “Cuộc siết chặt Bạc vĩ đại năm 2026” đã bắt đầu, và nó đang viết lại các quy tắc của thị trường hàng hóa toàn cầu.