Thị trường lao động Mỹ: Ẩn sau con số thất nghiệp thấp kỷ lục là những cơn đau đầu khó giải

Thị trường lao động Mỹ vào đầu tháng 12/2025 đã trở thành tâm điểm gây hoang mang cho giới phân tích. Trong cùng một ngày, hai báo cáo quan trọng bậc nhất lại vẽ nên những bức tranh đối lập một cách kịch tính.

Từ một phía, công ty tư vấn Challenger, Gray & Christmas công bố số liệu khiến thị trường giật mình, các nhà tuyển dụng Mỹ thông báo cắt giảm 71.321 việc làm trong tháng 11, đưa tổng số công việc bốc hơi trong 11 tháng đầu năm lên 1,17 triệu. Con số này chạm mức cao nhất kể từ năm 2020 - thời điểm đại dịch COVID-19 tàn phá nền kinh tế toàn cầu.

Chỉ vài giờ sau, Bộ Lao động Mỹ (DOL) lại đưa ra một thông điệp hoàn toàn trái ngược, số đơn xin trợ cấp thất nghiệp lần đầu (Initial Jobless Claims) trong tuần kết thúc ngày 29/11 đã giảm mạnh 27.000 đơn, xuống chỉ còn 191.000. Đây là mức thấp nhất được ghi nhận kể từ tháng 9/2022, và thấp hơn đáng kể so với dự báo 220.000-221.000 của giới chuyên gia.

Sự xung đột giữa một bên là làn sóng sa thải tích lũy cao kỷ lục và một bên là chỉ số thất nghiệp tức thời thấp đến khó tin đã đặt ra một câu hỏi hóc búa: Sức khỏe thực sự của thị trường lao động nền kinh tế số một thế giới đang ở đâu?

Báo cáo Challenger: Cơn bão sa thải âm ỉ

Mặc dù con số 71.321 việc làm bị cắt trong tháng 11 đã giảm 53% so với mức đỉnh điểm kỷ lục của tháng trước (153.074), báo cáo từ Challenger, Gray & Christmas vẫn chứa đựng những tín hiệu đáng báo động khi được phân tích kỹ lưỡng.

Thứ nhất, về góc độ lịch sử, đây là tháng 11 tồi tệ thứ hai kể từ năm 2008 (chỉ sau năm 2022), đồng thời là mức tăng 24% so với cùng kỳ năm 2024. Andy Challenger, Phó Chủ tịch cấp cao của công ty, nhận định: “Sự sụt giảm về kế hoạch sa thải trong tháng qua chắc chắn là một tín hiệu tích cực. Tuy nhiên, cần nhớ rằng kể từ năm 2008, số việc làm bị cắt trong tháng 11 chỉ hai lần vượt ngưỡng 70.000: vào năm 2022 và chính năm nay”. Nhận xét này cho thấy sự bất ổn vẫn còn hiện hữu, bất chấp mức giảm đáng kể so với tháng 10.

Thứ hai, bức tranh ngành nghề phản ánh sự chuyển dịch cấu trúc sâu rộng. Ngành viễn thông dẫn đầu với 15.139 vị trí bị cắt, chủ yếu do đợt tái cấu trúc quy mô lớn của Verizon. Ngành công nghệ theo sát với 12.377 vị trí, đẩy tổng số việc làm mất đi trong lĩnh vực này tính từ đầu năm lên 153.536, tăng 17% so với cùng kỳ. Các ngành như thực phẩm, dịch vụ hỗ trợ và đặc biệt là phi lợi nhuận (nơi số việc làm bị cắt tăng tới 409%) cũng chịu ảnh hưởng nặng nề.

Thứ ba, Ba động lực chính được xác định đằng sau làn sóng sa thải này là: tái cấu trúc doanh nghiệp (chiếm 128.255 vị trí cả năm), đóng cửa đơn vị kinh doanh (178.531 vị trí) và điều kiện thị trường/kinh tế (245.086 vị trí).

Đáng chú ý, trí tuệ nhân tạo (AI) và chính sách thuế quan đã được ghi nhận là nguyên nhân trực tiếp cho lần lượt 54.694 và gần 8.000 vị trí bị cắt từ đầu năm. Một yếu tố chính sách khác là tác động từ Bộ Hiệu quả Chính phủ (DOGE), dù đã lắng xuống trong hai tháng gần đây, vẫn được cho là có liên quan đến hơn 314.000 vị trí bị cắt giảm trực tiếp và gián tiếp.

Báo cáo Challenger mới nhất - Nguồn: Challenger, Gray & Christmas

Số liệu DOL: Tín hiệu “màu hồng” đầy hoài nghi

Trái ngược hoàn toàn với bức tranh ảm đạm, dữ liệu từ Bộ Lao động Mỹ lại mang đến một cú hích tâm lý mạnh mẽ. Việc số đơn xin trợ cấp thấp kỷ lục, ở mức 191.000, dường như củng cố cho luận điểm về một thị trường lao động vẫn cực kỳ thắt chặt.

Tuy nhiên, giới chuyên gia nhanh chóng chỉ ra những điểm bất thường cần thận trọng. Guy Berger từ Burning Glass Institute thừa nhận đây là con số “cực kỳ thấp” nhưng đồng thời cảnh báo về hiệu ứng biến động mùa vụ.

Tuần được công bố số liệu trùng với kỳ nghỉ Lễ Tạ ơn, thời điểm các văn phòng dịch vụ việc làm thường đóng cửa, dẫn đến việc xử lý và báo cáo đơn thư có thể bị trì hoãn hoặc gián đoạn đáng kể. Sự sụt giảm chóng mặt ở các bang lớn như California giảm 19.551 đơn và Texas giảm 8.349 đơn, càng củng cố nghi ngờ về độ nhiễu của yếu tố thời vụ.

Quan trọng hơn, khi nhìn vào các chỉ số “ngầm”, bức tranh trở nên kém phần lạc quan khi số người tiếp tục nhận trợ cấp thất nghiệp (Continuing Claims) vẫn duy trì ở mức cao trên 1,9 triệu trong 28 tuần liên tiếp. Điều này cho thấy những người đã mất việc đang gặp khó khăn trong việc tìm kiếm công việc mới, phản ánh sự ì ạch của tiến trình tái tuyển dụng. Thời gian thất nghiệp trung bình tăng lên 23,7 tuần, mức cao nhất kể từ tháng 4/2022, là một minh chứng khác cho thấy thị trường không còn “khát” lao động một cách dễ dàng như trước.

Báo cáo Bộ Lao động Mỹ mới nhất - Nguồn: DOL

Bốn cơ chế đằng sau hai con số trái chiều

Sự chênh lệch giữa hai nguồn dữ liệu không phải là điều không thể lý giải. Phân tích từ các chuyên gia chỉ ra bốn cơ chế chính tạo nên nghịch lý này:

Một là, hiệu ứng “Độ trễ bồi thường” (Severance Lag), báo cáo Challenger đo lường “ý định” và “thông báo” sa thải của nhà tuyển dụng, trong khi số liệu DOL phản ánh “hành động” nộp đơn thực tế của người lao động. Nhiều nhân viên, đặc biệt ở cấp cao trong ngành công nghệ, thường nhận được các gói bồi thường (severance package) kéo dài hàng tháng trời. Trong thời gian này, họ chưa đủ điều kiện hoặc chưa có động cơ để lập tức điền đơn xin trợ cấp thất nghiệp, tạo ra một khoảng trễ thời gian đáng kể giữa tin tức sa thải và sự xuất hiện của họ trong số liệu chính phủ.

Hai là, biến động mùa vụ (Seasonal Distortion) như đã phân tích, đóng vai trò như một nhân tố làm méo mó số liệu tuần lễ đặc biệt này.

Ba là, chiến lược “Không tuyển, không đuổi” (No Hire, No Fire), đây là xu hướng then chốt giải thích cho sự bình lặng của các đơn xin trợ cấp. Các doanh nghiệp hiện tại có thể tránh sa thải ồ ạt nhân viên hiện hữu để giữ ổn định và tránh chi phí tái tuyển dụng sau này. Thay vào đó, họ thực hiện “đóng băng” tuyển dụng mới và cắt giảm nhân sự thông qua các đợt nghỉ hưu sớm hoặc không bổ sung khi có người nghỉ việc. Điều này hoàn toàn phù hợp với dữ liệu từ Challenger cho thấy kế hoạch tuyển dụng mới trong năm 2025 chỉ đạt 497.151, giảm 35% so với năm trước và là mức thấp nhất kể từ năm 2010.

Bốn là, bối cảnh chính sách bất ổn, sự không chắc chắn xung quanh chính sách thuế quan thương mại và các biến động địa chính trị khiến doanh nghiệp chọn cách “án binh bất động”. Họ tái cấu trúc, cắt giảm các bộ phận thừa để tinh gọn và linh hoạt, nhưng chưa vội thực hiện những đợt sa thải quy mô lớn có thể gây tổn hại lâu dài đến lực lượng lao động cốt lõi.

Áp lực lên Fed và viễn cảnh cho thị trường tài chính

Nghịch lý lao động này đặt Cục Dự trữ Liên bang (Fed) vào thế tiến thoái lưỡng nan trước thềm cuộc họp chính sách quan trọng vào ngày 9-10/12/2025.

Một mặt, số đơn xin trợ cấp thất nghiệp thấp kỷ lục cung cấp dữ liệu ủng hộ cho phe cho rằng thị trường lao động vẫn quá “nóng”, có thể tiếp tục gây áp lực lên lương bổng và lạm phát. Điều này có thể khiến Fed do dự trong việc cắt giảm lãi suất quá sớm.

Mặt khác, con số 1.17 triệu việc làm bị cắt trong năm từ Challenger cùng với báo cáo ADP cho thấy khu vực tư nhân mất 32.000 việc làm trong tháng 11 lại là những hồi chuông cảnh báo về sự suy yếu tiềm tàng. Chúng cho thấy sức khỏe của nền kinh tế thực không còn mạnh mẽ như trước, và một động thái nới lỏng chính sách có thể là cần thiết để hỗ trợ tăng trưởng.

Phản ứng của thị trường tài chính cho thấy các nhà đầu tư đang nghiêng về kịch bản thứ hai. Thị trường chứng khoán tăng điểm và công cụ dự báo lãi suất CME FedWatch phản ánh xác suất gần 90% Fed sẽ cắt giảm lãi suất 0.25 điểm phần trăm trong cuộc họp sắp tới. Họ dường như tin rằng những rủi ro từ làn sóng sa thải và tuyển dụng đóng băng sẽ buộc Fed phải hành động, bất chấp con số thất nghiệp thấp mang tính thời vụ.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng cảnh báo về rủi ro “kỳ vọng quá mức”. Tim Holland từ Orion nhận định: “Thị trường đang được nâng đỡ bởi kỳ vọng Fed hành động... Nhưng khi kỳ vọng đó đã được định giá quá đầy đủ, bất kỳ sự thay đổi nào từ phía Fed cũng có thể gây ra một cú sốc điều chỉnh mạnh”. Sự mơ hồ trong dữ liệu khiến quyết định cuối cùng của Fed trở nên khó đoán và tiềm ẩn nguy cơ gây biến động lớn.

Kết luận: Định vị trong một thị trường lao động chuyển dịch

Thị trường lao động Mỹ đang trải qua một quá trình chuyển đổi cấu trúc sâu sắc, được thúc đẩy bởi làn sóng công nghệ AI, nhu cầu tái cấu trúc hậu đại dịch và môi trường chính sách thay đổi. Sự mâu thuẫn giữa các chỉ số không phải là dấu hiệu của sự hỗn loạn, mà là đặc trưng của một giai đoạn quá độ phức tạp.

Đối với nhà đầu tư, đặc biệt là những người quan tâm đến thị trường forex và chứng khoán Mỹ, thời điểm này đòi hỏi sự bình tĩnh và phân tích đa chiều. Bài học then chốt là không nên phản ứng thái quá với một chỉ số đơn lẻ. Sức mạnh của đồng USD, triển vọng cổ phiếu công nghệ và hướng đi của lãi suất sẽ phụ thuộc vào cách Fed và thị trường giải mã được bức tranh lao động hỗn độn này.

Trong ngắn hạn, tất cả ánh đèn sân khấu sẽ hướng về cuộc họp của Fed, và dù kết quả thế nào, một điều đã rõ: thị trường lao động Mỹ không còn là một chỉ báo đơn giản. Nó đã trở thành một câu đố đa diện, nơi mỗi mảnh ghép – từ thông báo sa thải, đơn xin trợ cấp, đến tốc độ tuyển dụng – đều kể một phần câu chuyện, và chỉ khi ghép lại, ta mới thấy được bức tranh toàn cảnh đầy thách thức nhưng cũng không kém phần thú vị của nền kinh tế lớn nhất thế giới.