Sự cố "Black Friday" CME Group: Cú siết thị trường Bạc toàn cầu từ JPMorgan?

Một lỗi vận hành đơn giản đã khiến nền tài chính phái sinh toàn cầu đóng băng, nhưng câu hỏi lớn hơn đang được đặt ra: Liệu đây có phải là sự trùng hợp hoàn hảo cho một cuộc dịch chuyển nguồn cung bạc khổng lồ?

Ngày 28 tháng 11 năm 2025, “Black Friday” mang một ý nghĩa đen tối theo đúng nghĩa đen đối với thị trường tài chính. Trong khi người tiêu dùng đổ xô đi mua sắm, thì các nhà giao dịch từ Tokyo đến New York lại chứng kiến một cảnh tượng chưa từng có: các bảng điện tử của CME Group – sàn giao dịch phái sinh lớn nhất thế giới – đồng loạt tắt đen.

Sự im lặng kéo dài hơn 10 giờ đồng hồ không chỉ cắt đứt dòng chảy của hàng nghìn tỷ USD mà còn thắp lên một nghi vấn lớn: Liệu đây chỉ là một sự cố kỹ thuật đáng tiếc, hay là màn dạo đầu cho một cuộc biến động được tính toán kỹ lưỡng trên thị trường kim loại quý, đặc biệt là bạc?

Sự cố kỹ thuật hy hữu và chuỗi quyết định “chết người”

Theo báo cáo nội bộ 11 trang từ CyrusOne mà Bloomberg tiếp cận được, mọi chuyện bắt đầu từ một lỗi con người tưởng chừng rất nhỏ. Vào lúc 3:40 sáng ngày 27/11 giờ Chicago, trong quá trình chuẩn bị chuyển đổi hệ thống làm mát sang chế độ mùa đông, nhân viên và nhà thầu tại trung tâm dữ liệu đã không tuân thủ quy trình xả nước tiêu chuẩn.

Sai sót sơ đẳng này dẫn đến một phản ứng dây chuyền: hệ thống bị quá nhiệt, và các nỗ lực khắc phục ban đầu – như chính CME thừa nhận trong tuyên bố ngày 6/12 – lại càng làm trầm trọng thêm vấn đề, Reuters trong ngày 29/11 cũng xác nhận đặc điểm “lỗi con người” này.

Điều đáng nói là sự cố đã được báo động từ rất sớm, CyrusOne thông báo cho CME từ 4:19 sáng cùng ngày, tức là khoảng 12 giờ trước khi thị trường thực sự sập hoàn toàn. Thế nhưng, trong khoảng thời gian định mệnh đó, đánh giá về mức độ nghiêm trọng lại liên tục thay đổi một cách hỗn loạn: từ việc hạ xuống mức thấp hai giờ sau thông báo, rồi nâng lên mức rủi ro cao lúc 12:13 trưa, và cuối cùng leo thang đến mức cao nhất (Level 1) lúc 4:10 chiều – ngay trước giờ khai phiên châu Á.

Sự thiếu chắc chắn này đã dẫn đến một quyết định then chốt, CME đã chọn không kích hoạt trung tâm dữ liệu dự phòng (Disaster Recovery Site) tại New York của mình.

Lý do được đưa ra là lo ngại về rủi ro mất đồng bộ dữ liệu và gián đoạn phức tạp hơn. Tuy nhiên, quyết định “chờ đợi” này đồng nghĩa với việc giao phó toàn bộ thị trường phái sinh toàn cầu vào tay một đội kỹ thuật đang vật lộn với… những tháp làm mát.

Đến 6:19 tối, mọi thứ sụp đổ, tất cả máy làm lạnh ngừng hoạt động, nhiệt độ trong trung tâm dữ liệu vượt ngưỡng an toàn, và sàn Globex – xử lý 90% khối lượng giao dịch của CME – buộc phải tắt toàn bộ.

Bối cảnh một thị trường đang trên “đỉnh núi lửa”

Để hiểu tại sao sự cố này lại gây ra những nghi vấn địa chấn, cần phải nhìn vào bối cảnh thị trường bạc ngay trước thời điểm đó. Giá bạc đang tiến sát mốc 60 USD/ounce – một ngưỡng cao kỷ lục trong nhiều thập kỷ, được thúc đẩy bởi nhu cầu công nghiệp khổng lồ từ ngành năng lượng mặt trời và xe điện. Bên dưới sự tăng giá đó là một cuộc khủng hoảng thanh khoản vật chất thầm lặng.

Theo phân tích từ các nguồn độc lập, ngay trước sự cố, các ngân hàng giao dịch trên sàn COMEX thuộc CME Group đang rơi vào tình thế cực kỳ căng thẳng. Họ phải chi một khoản tiền mặt lên tới 65 triệu USD để thuyết phục những người nắm giữ hợp đồng bạc kỳ hạn tháng 12/2025 từ bỏ quyền nhận bạc thực và lùi ngày giao hàng sang tháng 3/2026.

Hành động này, gọi là “cash settlement”, một tín hiệu rõ ràng cho thấy áp lực thiếu hụt bạc thực để giao dịch đã ở mức báo động đỏ. Nó giống như một tòa nhà đang cháy âm ỉ, và sự cố CME chính là ngọn gió thổi bùng đám cháy đó.

Sự căng thẳng càng được thể hiện rõ qua một số chỉ báo kỹ thuật. Theo báo cáo từ Bloomberg, trước khi sập, bạc đã tăng 84.41% trong năm và 163% kể từ cuối năm 2023. Quan trọng hơn, sổ lệnh (order book) cực kỳ mỏng, với một nhà giao dịch hàng hóa ẩn danh cho biết đã có một lệnh giao dịch “xóa sạch” toàn bộ bên chào bán mà không còn báo giá nào sót lại. Trong khi đó, trên thị trường giao ngay London, giá bạc đã được ấn định quanh mức 53.88 USD.

Động thái của JPMorgan: Phòng thủ hay chủ động “siết cung”?

Giữa lúc thị trường mù thông tin và hoàn toàn tê liệt, một động thái chấn động đã xảy ra trong hệ thống kho bãi của chính CME. Theo Báo cáo Thống kê Kho Kim loại Hàng ngày, JPMorgan đã thực hiện một giao dịch chuyển khoản cực lớn: 13,412,156 ounce bạc tương đương khoảng 420 tấn được chuyển từ trạng thái “Registered” sang “Eligible”.

Ở đây, WikiFX sẽ giải thích rõ như sau:

• “Registered” (Đã đăng ký)

Là bạc vật chất có sẵn trong kho, đầy đủ chứng từ và sẵn sàng để giao ngay cho các hợp đồng tương lai. Đây là nguồn cung thực tế, thanh khoản nhất của thị trường.

• “Eligible” (Đủ điều kiện)

Là bạc vẫn nằm trong kho, đạt chuẩn, nhưng không còn sẵn sàng để giao dịch. Nó đã bị rút khỏi “nguồn cung giao dịch” công khai, thuộc quyền sở hữu và định đoạt riêng của một tổ chức.

Có thể nói hành động này, về mặt kỹ thuật, khiến khoảng 8.3% tổng lượng bạc “Registered” trên COMEX, khoảng 12 triệu ounce, “bốc hơi” chỉ trong một đêm. Khi thị trường mở cửa trở lại, nguồn cung sẵn có đã bị thắt chặt đột ngột. Trong bối cảnh giá đang ở gần đỉnh và áp lực giao hàng vật chất cực cao, đây không khác gì một cú “siết cổ” nguồn cung (supply squeeze) trong bóng tối.

Các nhà phân tích đưa ra hai giả thuyết chính:

1. JPMorgan có thể đang bảo vệ lượng bạc vật chất của mình hoặc của khách hàng trước nguy cơ bị “rút ruột” bởi các yêu cầu giao hàng thực, trong một thị trường mà thanh khoản vật chất đang cực kỳ khan hiếm. Cần lưu ý rằng, tính đến cuối tháng 11/2025, JPMorgan đã nắm giữ khoảng 169 triệu ounce bạc trong kho COMEX, có khả năng chiếm tới 40% tổng lượng tồn kho và tương đương 9% nguồn cung bạc toàn cầu hàng năm. Quy mô này cho thấy mọi động thái của họ đều có tác động hệ thống.

2. Động thái này có thể là một nước đi chiến lược để thắt chặt thêm nguồn cung, đẩy giá lên cao hơn nữa, gây áp lực cực lớn lên những nhà đầu tư đang nắm giữ vị thế “short” bạc. Một số tính toán trên các diễn đàn chuyên môn thậm chí cho rằng, nếu giá bạc tăng thêm 10 USD, tổng thiệt hại tiềm tàng cho các vị thế “short” có thể lên tới 1.65 tỷ USD – một mối đe dọa trực tiếp đến sự ổn định của chính hệ thống thanh toán.

Dù với động cơ nào, sự trùng hợp về thời điểm là không thể phủ nhận: Một bên là thị trường giao dịch điện tử bị tê liệt, khiến đám đông nhà đầu tư bất lực; bên kia là dòng chảy kim loại vật chất vẫn được định đoạt bởi những “tay to” trong im lặng.

Sóng gió sau cơn địa chấn và những rủi ro hệ thống

Hậu quả của sự kết hợp giữa sự cố kỹ thuật và động thái “siết cung” là vô cùng rõ rệt. Khi CME mở cửa trở lại, thị trường bạc bùng nổ với biến động cực mạnh. Các nhà đầu tư bị mắc kẹt suốt đêm phải đối mặt với một tình huống được mô tả bởi Thomas Helaine của TP ICAP Europe là “giống như bay trong bóng tối vậy”.

Giá bạc tiếp tục lao dốc, và trong tháng 11, hợp đồng tương lai bạc đã tăng 18.6%, đánh dấu tháng tăng trưởng mạnh nhất kể từ tháng 7/2020. Điều đáng chú ý là sự gia tăng mạnh mẽ trong khối lượng giao dịch từ các nhà đầu tư bán lẻ, với hợp đồng tương lai bạc siêu nhỏ tăng 238% và hợp đồng vàng vi mô tăng 235% so với năm trước.

Các dự báo giá đang trở nên cực đoan hơn bao giờ hết, mới đây Ngân hàng Pháp BNP Paribas đã đưa ra phân tích rằng, do thâm hụt cung-cầu cấu trúc kéo dài, ước tính 125-200 triệu ounce mỗi năm, giá bạc hoàn toàn có thể chạm mốc 100 USD/ounce trong tương lai không xa. Chris Mancini của Gabelli Funds cũng nhận định rằng tỷ lệ vàng/bạc hiện tại khoảng 74:1 cho thấy bạc vẫn bị định giá thấp so với vàng, và có khả năng tăng lên mức 65 USD/ounce nếu điều chỉnh về mức trung bình dài hạn là 68:1.

Sự kiện này cũng phơi bày những rủi ro hệ thống chết người của thị trường tài chính hiện đại.

• Sự phụ thuộc đơn điểm

Việc CME phụ thuộc hoàn toàn vào một trung tâm dữ liệu thuê ngoài (CyrusOne) sau thỏa thuận bán và thuê lại năm 2016 đã tạo ra “một điểm gãy duy nhất” cho toàn thị trường. Điều này càng đáng lo ngại khi cơ sở hạ tầng CyrusOne tại Aurora trước đó đã có lịch sử gặp sự cố, bao gồm một vụ hỏng biến áp vào tháng 4/2025.

• Khoảng cách nguy hiểm giữa thị trường “giấy” và thực tế

Sự căng thẳng giữa khối lượng giao dịch hợp đồng “giấy” khổng lồ và nguồn cung bạc vật chất hạn chế đã đạt đến đỉnh điểm. Theo phân tích, khối lượng hợp đồng mở (open interest) trên COMEX có thể tương đương tới 244% lượng bạc thực tế có sẵn để giao (Registered). Điều này có nghĩa là chỉ cần một tỷ lệ nhỏ (khoảng 50%) người nắm giữ hợp đồng yêu cầu nhận bạc thật, toàn bộ hệ thống có thể sụp đổ do không đủ khả năng đáp ứng.

Thị trường đã trải qua 7 năm thâm hụt nguồn cung liên tiếp, và nhu cầu công nghiệp hiện chiếm tới 59% tổng tiêu thụ, gây áp lực vô cùng lớn lên nguồn cung vốn đang thu hẹp.

• Cạnh tranh địa chính trị

Như nhận định từ Scottsdale Mint, sự cố này là một đòn giáng mạnh vào uy tín của CME Group. Nó vô tình làm lợi cho các sàn giao dịch đối thủ đang trỗi dậy ở châu Á, như Sàn Giao dịch Vàng Thượng Hải (SGE), trong cuộc chiến giành quyền định giá kim loại quý toàn cầu.

• Sự can thiệp của Cục Dự trữ Liên bang (Fed)

Một điểm trùng hợp đáng chú ý khác là trong chính ngày xảy ra sự cố, các ngân hàng đã vay 24.4 tỷ USD thông qua cơ chế cho vay repo thường xuyên SRF của Fed. Con số này quá khác thường đối với một phiên giao dịch ngắn ngày sau Lễ Tạ ơn và làm dấy lên câu hỏi về việc liệu có một cuộc khủng hoảng thanh khoản tiềm ẩn nào đó cần được giải quyết đồng thời với việc thị trường phái sinh bị đóng băng hay không.

Bài học từ Black Friday

Sự cố “Black Friday” của CME Group không đơn thuần là câu chuyện về một chiếc máy lạnh hỏng. Nó là một hồi chuông cảnh tỉnh vang dội về sự mong manh của cơ sở hạ tầng tài chính kỹ thuật số và những luồng quyền lực ngầm có thể vận hành ngay cả khi thị trường công khai đã tắt đèn.

Đối với nhà đầu tư cá nhân, đặc biệt là những người mới tham gia thị trường, sự kiện này dạy cho chúng ta ba bài học đắt giá:

1. Rủi ro không chỉ nằm ở biểu đồ giá: Nó có thể ẩn náu trong phòng máy chủ của một trung tâm dữ liệu, trong quyết định của một kỹ thuật viên, hoặc trong sổ sách của một ngân hàng lớn.
2. Tính thanh khoản có thể “bốc hơi” trong chớp mắt: Thứ bạn nghĩ là tài sản có thể giao dịch ngay lập tức (như hợp đồng tương lai) có thể bị đóng băng hoàn toàn do các sự cố hệ thống ngoài tầm kiểm soát của bạn.
3. Giá trị vật chất là nền tảng cuối cùng: Khi khủng hoảng xảy ra, sự tranh giành về tài sản vật chất thực (như bạc, vàng) sẽ lộ diện và có thể làm biến dạng hoàn toàn các thị trường giao dịch “giấy”. Sự kiện này cho thấy thị trường bạc toàn cầu đang ở trong một “giai đoạn phá vỡ”, nơi sự khan hiếm vật chất bắt đầu làm nứt vỡ cấu trúc thị trường giấy tờ đã tồn tại lâu nay.

Sự trùng hợp giữa sự cố CME và động thái của JPMorgan có thể mãi là một nghi vấn. Nhưng điều không còn nghi ngờ gì nữa là nó đã phơi bày những vết nứt sâu trong hệ thống tài chính toàn cầu.