Đề nghị trợ cấp thất nghiệp Mỹ tăng mạnh nhất từ 2021: Tín hiệu cảnh báo cho thị trường?

Sáng ngày 11/12/2025 (theo giờ Mỹ), Bộ Lao động Mỹ công bố một dữ liệu khiến thị trường giật mình: số đề nghị trợ cấp thất nghiệp lần đầu (Initial Jobless Claims) trong tuần kết thúc vào ngày 6/12 đã tăng vọt lên 236,000 đơn, vượt xa mức dự báo 220,000 của giới phân tích. Con số này đánh dấu mức tăng 44,000 đơn chỉ trong một tuần, mức tăng lớn nhất tính theo tuần kể từ giữa năm 2021.

Sự biến động mạnh này xuất hiện ngay sau tuần Lễ Tạ ơn, khi số đơn xin thất nghiệp trước đó giảm xuống mức thấp nhất trong hơn ba năm. Nhìn rộng hơn, mức tăng 44,000 đơn này được ghi nhận là đợt tăng mạnh nhất kể từ giữa năm 2021. Khi xét đến số liệu thô chưa qua điều chỉnh theo mùa (NSA), mức tăng còn ấn tượng hơn với 114,967 đơn, nâng tổng số đơn NSA lên 313,140. Tuy nhiên, khi so sánh với cùng tuần này năm ngoái 309,459 đơn, con số chỉ cao hơn nhẹ, củng cố nhận định về một xu hướng dài hạn vẫn ổn định.

Trong khi đó, một chỉ số khác là số đề nghị trợ cấp thất nghiệp tiếp tục (Continuing Jobless Claims) lại giảm mạnh xuống 1,838 triệu trong tuần kết thúc ngày 29/11, thấp hơn đáng kể so với dự báo và cho thấy nhiều người có thể đã tìm được việc làm mới. Sự tương phản rõ rệt giữa hai chỉ số này ngay lập tức trở thành tâm điểm tranh luận: liệu đây có phải dấu hiệu đầu tiên của một làn sóng sa thải, hay chỉ là nhiễu động thống kê thông thường trong mùa lễ hội cuối năm?

Bức tranh toàn cảnh về số liệu “gây sốc”

Dữ liệu vừa công bố phá vỡ một chuỗi bốn tuần giảm liên tiếp trước đó, khi sự tăng vọt này thậm chí còn rõ nét hơn khi xét đến số liệu chưa được điều chỉnh theo mùa, với mức tăng gần 115,000 đơn, cũng là mức tăng lớn nhất kể từ tháng 3/2020.

Các bang đông dân như California, Illinois, New York và Texas là những nơi chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ nhất, trong đó California dẫn đầu với mức tăng 14,499 đơn. Xét về tỷ lệ thất nghiệp được bảo hiểm, các bang như New Jersey và Washington ghi nhận mức cao nhất là 2.2%, phản ánh sự chênh lệch nhất định giữa các khu vực địa lý.

Điều đáng nói là, báo cáo này đến vào thời điểm thị trường lao động Mỹ đang cho thấy những dấu hiệu “hạ nhiệt” rõ rệt hơn. Trước đó, tỷ lệ thất nghiệp quốc gia đã tăng lên 4.4% trong tháng 9, và Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Jerome Powell, trong cuộc họp báo sau quyết định cắt giảm lãi suất ngày 10/12, cũng thừa nhận thị trường lao động đang “hạ nhiệt một cách từ từ” và đối mặt với những rủi ro đáng kể.

Một chỉ báo quan trọng khác là trung bình động bốn tuần của số đơn xin thất nghiệp lần đầu, vốn được dùng để lọc bỏ nhiễu động ngắn hạn, cũng tăng nhẹ lên 216,750, duy trì ở mức cho thấy sức khỏe cơ bản vẫn tương đối ổn định.

Giải mã nguyên nhân đằng sau con số biến động

Ngay lập tức, câu hỏi được đặt ra là liệu đây có phải dấu hiệu đầu tiên của một làn sóng sa thải nhân sự lan rộng, hay chỉ đơn thuần là một sự nhiễu loạn số liệu trong mùa lễ hội cuối năm?

Hầu hết các chuyên gia và báo cáo đều nhấn mạnh đến tính chất dễ biến động của số liệu vào thời điểm này trong năm. Tuần trước đó là tuần Lễ Tạ ơn, nhiều văn phòng dịch vụ việc làm đóng cửa, dẫn đến việc một lượng lớn đơn xin thất nghiệp bị dồn sang tuần báo cáo này. Ông Pantheon Macroeconomics cho rằng mức tăng này gợi ý rằng tình trạng sa thải có thể đang gia tăng. Tuy nhiên, cũng có ý kiến trái chiều từ High Frequency Economics, nhấn mạnh rằng xét trong một khoảng thời gian dài hơn, số liệu này vẫn ở mức khá thấp.

Báo cáo này không đơn độc, dữ liệu từ Challenger, Gray & Christmas cho thấy số vụ sa thải trên toàn quốc trong tháng 10 đã ở mức cao nhất kể từ đầu năm 2023. Một số công ty lớn như Amazon, UPS, General Motors, Verizon, PepsiCo và HP Inc. cũng đã công bố kế hoạch cắt giảm nhân sự trong những tuần gần đây.

Một góc nhìn khác giúp giải thích cho sự 'trầm lắng' tương đối của thị trường lao động dù có nhiều thông báo cắt giảm nhân sự từ các tập đoàn lớn, đó là mô hình 'tuyển dụng thấp - sa thải thấp' (low-hire, low-fire). Các chuyên gia chỉ ra rằng, nhiều công ty dù công bố tái cơ cấu nhưng thường đi kèm với các gói bồi thường hậu hĩnh, và quá trình sa thải thực tế có thể diễn ra chậm trong vài tuần đến vài tháng, khiến số liệu đơn thất nghiệp hàng tuần chưa phản ánh hết ngay lập tức.

Bên cạnh đó, các dữ liệu độc lập như báo cáo ADP cho thấy khu vực tư nhân mất 32,000 việc làm trong tháng 11, và ước tính từ Cục Thống kê Lao động (BLS) về việc có khả năng đã đếm thừa hàng trăm nghìn việc làm trong năm qua, đều là những tín hiệu cho thấy thị trường đang trong giai đoạn điều chỉnh tinh tế.

Để có cái nhìn ổn định hơn, các nhà kinh tế thường xem xét trung bình bốn tuần của số đơn xin thất nghiệp lần đầu, và chỉ số này đã tăng nhẹ lên 216,750 trong tuần vừa rồi. Bà Heather Long, chuyên gia kinh tế trưởng tại Navy Federal Credit Union, khuyên rằng “Đừng đọc quá nhiều vào mức tăng của số đơn xin thất nghiệp. Nếu làm trơn số liệu, đây vẫn trông giống một nền kinh tế có trung bình từ 215,000 đến 220,000 đơn xin thất nghiệp mới mỗi tuần. Điều đó không đáng để lo ngại”.

Góc nhìn từ các chuyên gia và phản ứng của Fed

Giới phân tích tỏ ra thận trọng và không vội đưa ra kết luận, các báo cáo từ Reuters và Bloomberg đều trích dẫn ý kiến chuyên gia cho rằng số liệu tuần này rất khó để đưa ra đánh giá thực sự về thị trường lao động do “nhiễu động mùa vụ”. Họ dự báo sự biến động này có khả năng sẽ còn tiếp tục cho đến hết năm.

Trong khi đó, Fed, dưới sự dẫn dắt của Chủ tịch Jerome Powell, đã có động thái rõ ràng. Ngay một ngày trước khi dữ liệu này được công bố, Fed đã hạ lãi suất lần thứ ba liên tiếp, một động thái nhằm hỗ trợ nền kinh tế. Mặc dù không dự báo tỷ lệ thất nghiệp sẽ cao hơn trong năm tới so với dự đoán hồi tháng 9, ông Powell thẳng thắn thừa nhận thị trường lao động đang đối mặt với những “rủi ro đáng kể”. Điều này cho thấy Fed đã phần nào lường trước và đang chủ động ứng phó với những dấu hiệu yếu đi của thị trường lao động.

Phản ứng tức thời của thị trường tài chính với dữ liệu này là khá rõ rệt, chỉ số USD (DXY) đã giảm điểm, phản ánh kỳ vọng về chính sách tiền tệ nới lỏng hơn nữa từ Fed. Trên thị trường trái phiếu, lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm cũng giảm xuống, các thị trường chứng khoán chính như S&P 500 và Nasdaq phản ứng hỗn hợp, cho thấy nhà đầu tư đang cân giữa lo ngại về kinh tế và kỳ vọng vào sự hỗ trợ từ Fed.

Góc nhìn từ các thị trường quốc tế, đặc biệt là châu Á, cũng bày tỏ sự thận trọng về nguy cơ nhu cầu từ Mỹ suy giảm có thể tác động đến chuỗi cung ứng và xuất khẩu của khu vực.

So sánh với thị trường lao động Canada láng giềng

Trong khi thị trường Mỹ ghi nhận tín hiệu hỗn hợp, Canada - đối tác thương mại lớn của Mỹ - lại có một diễn biến tích cực đáng chú ý. Theo báo cáo mới nhất, nền kinh tế Canada đã tạo thêm 54,000 việc làm trong tháng 11, vượt xa kỳ vọng giảm nhẹ. Tỷ lệ thất nghiệp của Canada nhờ đó đã giảm mạnh từ 6.9% xuống còn 6.5%.

Tuy nhiên, các chuyên gia tại TD Economics lưu ý rằng sự cải thiện này chủ yếu đến từ công việc bán thời gian, và thị trường lao động Canada “vẫn không thể được mô tả là ‘tốt’” khi tỷ lệ thất nghiệp vẫn ở mức cao. Sự tương phản này giữa hai nền kinh tế lớn nhất Bắc Mỹ cho thấy những áp lực và động lực khác nhau mà mỗi quốc gia đang phải đối mặt.

Kết luận: Đâu là thông điệp thực sự cho nhà đầu tư?

Dữ liệu đề nghị trợ cấp thất nghiệp tăng mạnh của Mỹ tuần qua rõ ràng là một tín hiệu đáng chú ý, nhưng không nên bị cô lập và phóng đại. Nó phản ánh hai thực tế song song:

1. Tính dễ biến động cực cao của thị trường lao động trong mùa lễ hội cuối năm, được minh chứng bằng sự khác biệt lớn giữa số liệu điều chỉnh và không điều chỉnh theo mùa.

2. Xu hướng “hạ nhiệt từ từ” mà Fed đã nhận diện, với những dấu hiệu cho thấy một bộ phận người lao động có thể bắt đầu gặp khó khăn, đặc biệt tại một số bang và ngành nghề cụ thể.

Tuy nhiên, thị trường lao động Mỹ vẫn thể hiện khả năng phục hồi đáng kể thông qua việc số người tiếp tục nhận trợ cấp giảm mạnh, cho thấy lao động vẫn được hấp thụ tương đối nhanh. Đáng chú ý, mức độ nghiêm trọng của báo cáo tuần này được đánh giá là chưa đủ để kích hoạt các chương trình trợ cấp thất nghiệp mở rộng của liên bang, một chỉ báo cho thấy tình hình vẫn trong tầm kiểm soát.

Đối với các nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới, bài học quan trọng là cần đọc hiểu dữ liệu trong một bối cảnh rộng hơn. Một con số đơn lẻ, dù gây sốc, thường không đủ để vẽ nên toàn bộ bức tranh. Sự ổn định tương đối của số liệu trung bình bốn tuần, sự sụt giảm của continuing claims, và việc Fed tiếp tục chính sách nới lỏng tiền tệ để hỗ trợ nền kinh tế cho thấy, mặc dù có những đám mây mù, nền tảng cơ bản vẫn chưa có sự đảo chiều thảm khốc.

Tuy nhiên, đây chắc chắn là một chỉ báo cần được theo dõi sát sao trong những tuần tới, khi ảnh hưởng của mùa vụ qua đi, để xác định liệu đây có phải chỉ là một “cú giật mình” nhất thời hay là khởi đầu của một xu hướng mới trên thị trường lao động Mỹ. Sự phục hồi mạnh mẽ của thị trường lao động Canada cũng là một yếu tố tích cực cần theo dõi, vì nó có thể gợi ý về sức mạnh tương đối của nền kinh tế Bắc Mỹ nói chung.