BOJ nâng lãi suất lên 0.75%: Cú địa chấn lịch sử và mối đe dọa từ quỹ ETF đòn bẩy của nhà đầu tư

Vào ngày 19/12/2025, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) đã chính thức tuyên bố một bước ngoặt lịch sử: nâng lãi suất chính sách từ khoảng 0.5% lên khoảng 0.75%, có hiệu lực từ 22/12/2025. Quyết định nhất trí này đưa lãi suất lên mức cao nhất trong vòng 30 năm, khép lại thời đại lãi suất siêu thấp kéo dài hàng thập kỷ.

Tuy nhiên, ẩn sau con số 0.75% là một mạng lưới rủi ro phức tạp. Hàng trăm tỷ USD từ các quỹ ETF đòn bẩy cao do nhà đầu tư cá nhân Nhật Bản nắm giữ có thể trở thành ngòi nổ, kích hoạt hiệu ứng domino đe dọa thị trường tài chính toàn cầu, từ Nasdaq cho đến tiền điện tử.

Bối cảnh đầy mâu thuẫn: Lạm phát, đồng Yên yếu và gánh nặng tài khóa

BOJ đưa ra quyết định trong một môi trường kinh tế chồng chéo nghịch lý. Một mặt, ngân hàng này thể hiện sự tự tin ngày càng tăng vào cơ chế tăng lương - tăng giá lành mạnh, và cho rằng khả năng đạt được mục tiêu lạm phát 2% một cách bền vững “đang gia tăng”. Mặt khác, hai yếu tố áp lực đang kéo họ về phía ngược lại.

Thứ nhất là đồng Yên yếu kéo dài, với tỷ giá giao dịch quanh mức 156 Yên/USD, gần mức thấp nhất trong hơn 10 tháng. Đồng Yên yếu làm trầm trọng thêm lạm phát nhập khẩu, khiến giá cả leo thang. Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 11/2025 tăng 2.9%, trong đó giá gạo thậm chí tăng vọt 37%. Mặc dù có dự báo lạm phát có thể giảm xuống dưới 2% vào giữa năm 2026, áp lực trước mắt là rất rõ rệt.

Thứ hai và là thách thức nan giải hơn, chính là gánh nặng “chính sách tài khóa áp đảo”. Chính phủ mới của Thủ tướng Sanae Takaichi vừa thông qua một gói kích thích tài khóa khổng lồ trị giá 21.3 nghìn tỷ Yên (khoảng 135 tỷ USD). Gói chi tiêu này, được dự kiến tài trợ bằng cách phát hành thêm trái phiếu chính phủ (JGB), có nguy cơ làm trầm trọng thêm tình trạng thâm hụt ngân sách vốn đã tồi tệ nhất trong nhóm G7 của Nhật Bản. Điều này đặt BOJ vào thế khó, khi nhu cầu tài trợ ngân sách có thể làm lu mờ mục tiêu ổn định giá cả truyền thống.

Chiến lược rút lui thận trọng: Không chỉ là lãi suất, mà là cả một lộ trình “tapering”

Nếu việc tăng lãi suất là điều đã được định sẵn, thì thông điệp về lộ trình rút lui khỏi các chương trình mua tài sản mới là tâm điểm gây lo ngại. BOJ đã tuyên bố rõ ràng về ý định tiếp tục nâng lãi suất trong tương lai nếu triển vọng kinh tế và giá cả cho phép, với một số dự báo cho rằng họ có thể hành động lại vào tháng 4/2026, đưa lãi suất tiến dần đến mức trung tính khoảng 1%.

Tuy nhiên, kế hoạch “tapering” (thu hẹp) danh mục ETF mới là điểm nóng. BOJ đang nắm giữ một danh mục ETF khổng lồ trị giá khoảng 83 nghìn tỷ Yên (tương đương 830 tỷ USD). Tại cuộc họp tháng 9/2025, họ lần đầu tiên công bố kế hoạch bắt đầu bán ròng khoảng 330 tỷ Yên, 3.3 tỷ USD, mỗi năm. Với tốc độ thận trọng này, phải mất hơn 100 năm để BOJ giải quyết hết toàn bộ danh mục. Dù vậy, chỉ riêng tín hiệu rút lui cũng đủ để làm thay đổi hoàn toàn tâm lý thị trường.

Bài học từ thị trường trái phiếu JGB là một minh chứng rõ ràng. Kể từ khi BOJ bắt đầu cắt giảm mua JGB một cách thận trọng từ tháng 7/2024, lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 10 năm đã lần đầu tiên vượt mốc 2% kể từ năm 1999, và trái phiếu 30 năm chạm mức 3.41%. Điều này cảnh báo rằng ngay cả một động thái rút lui nhẹ nhàng cũng có thể khuếch đại thành những biến động lớn, đặc biệt đối với các sản phẩm đòn bẩy cao.

Cơ chế rủi ro tinh vi: Từ JGB đến cơn lốc “unwind” ETF đòn bẩy của nhà đầu tư cá nhân

Sự thay đổi chính sách của BOJ đang kích hoạt một chuỗi dịch chuyển vốn phức tạp, và mắt xích then chốt dễ tổn thương nhất lại nằm ở khu vực nhà đầu tư cá nhân Nhật Bản.

1. Sự dịch chuyển vốn ồ ạt vào JGB

Dữ liệu cho thấy một xu hướng rõ rệt: dòng tiền đang đổ mạnh vào JGB kỳ hạn dài. Trong 10 tháng đầu năm 2025, dòng vốn mua ròng của nhà đầu tư nước ngoài vào JGB kỳ hạn trên 10 năm đạt 11.3 nghìn tỷ Yên, mức cao kỷ lục kể từ năm 2004. Khi lợi suất JGB trở nên hấp dẫn, nhà đầu tư cá nhân có động lực mạnh để chốt lời các khoản đầu tư mạo hiểm hơn (như cổ phiếu, ETF đòn bẩy) và chuyển sang kênh trái phiếu an toàn.

2. Quả bom nổ chậm từ các quỹ ETF đòn bẩy cao

Đây là phân tích mấu chốt làm rõ cơ chế rủi ro. Nhà đầu tư cá nhân Nhật Bản đang nắm giữ một khối lượng khổng lồ các quỹ ETF Nikkei 225 đòn bẩy 2x (ví dụ: các mã 1570, 1579), với tổng tài sản quản lý lên tới 1.5 - 2.0 nghìn tỷ Yên (khoảng 10-12 tỷ USD). Đáng chú ý, 70-90% những sản phẩm rủi ro này thuộc sở hữu của nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Kể từ giữa tháng 11/2025, khi kỳ vọng tăng lãi suất tăng cao, chỉ số Nikkei 225 đã giảm khoảng 6%, trong khi các quỹ ETF đòn bẩy 2x này thậm chí lao dốc tới 15%. Một quyết định diều hâu từ BOJ, kèm theo kế hoạch bán ETF, có thể trở thành tín hiệu để hàng triệu nhà đầu tư này đồng loạt tháo chạy, tạo ra vòng xoáy bán tháo tự thúc đẩy trên thị trường cổ phiếu Nhật Bản.

3. Hiệu ứng lan tỏa toàn cầu đến Nasdaq và tiền điện tử

Hành động thanh lý danh mục không dừng lại ở cổ phiếu nội địa. Nhà đầu tư Nhật cũng nắm giữ trái phiếu Mỹ, cổ phiếu nước ngoài và tiền điện tử. Do đó, động thái bán chéo có thể gây áp lực lên nhiều thị trường. Vào ngày 1/12/2025, khi lợi suất JGB tăng vọt, thị trường tiền điện tử toàn cầu đã ghi nhận hơn 640 triệu USD vị thế bị thanh lý.

Mối liên kết với thị trường Mỹ cũng rất mong manh. Chỉ số Nasdaq hiện được nhận định đang trong mô hình kỹ thuật “đầu và vai” - một tín hiệu đảo chiều giảm giá tiềm năng. Sự kết hợp giữa yếu tố nội tại của Mỹ và cú sốc ngoại sinh từ một đợt bán tháo ở Nhật Bản có thể tạo ra một đợt điều chỉnh thị trường đáng kể.

Kết luận

Cuộc họp ngày 19/12 của BOJ đã chính thức đánh dấu một bước ngoặt mang tính hệ thống, khởi đầu cho một hành trình bình thường hóa chính sách đầy thách thức. Mặc dù được thông qua nhất trí, vẫn tồn tại ý kiến thận trọng trong nội bộ về thời điểm đạt được mục tiêu lạm phát.

BOJ tự tin với cơ chế lương - giá nhưng cũng ý thức rõ ràng về những rủi ro. Lịch sử cho thấy thị trường thường phản ứng mạnh mẽ hơn so với ý định “nhẹ nhàng” của các ngân hàng trung ương. Trọng tâm rủi ro giờ đây không còn nằm ở các định chế tài chính lớn, mà đã chuyển dịch tinh vi sang khu vực nhà đầu tư cá nhân với khối lượng lớn các sản phẩm đòn bẩy.

Phản ứng của hàng triệu nhà đầu tư nhỏ lẻ Nhật Bản trước viễn cảnh lãi suất cao hơn và nguồn cầu hỗ trợ từ BOJ suy giảm chính là “quân bài wildcard” - yếu tố bất ngờ có thể định hình lại diễn biến thị trường toàn cầu. Dù BOJ có cẩn trọng đến đâu, những cơn địa chấn nhỏ từ thị trường Nhật Bản vẫn có nguy cơ kích hoạt những trận động đất lớn hơn trên phạm vi từ Wall Street đến các sàn giao dịch tiền điện tử.