Nhìn lại 2025 - Năm bản lề của thị trường tài sản số Việt Nam

Một bước ngoặt lịch sử đã được định đoạt khi Quốc hội thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, công nhận tài sản số là tài sản hợp pháp từ ngày 1/1/2026, cùng với thị trường thí điểm kéo dài 5 năm và các quy định nghiêm ngặt về sàn giao dịch để bảo vệ nhà đầu tư.

Từ khi Bitcoin xuất hiện năm 2008 đến nay, cộng đồng người sở hữu tài sản số tại Việt Nam đã trải qua một hành trình đầy thử thách. Cách đây không lâu, những cụm từ như “tiền ảo”, “tài sản ảo” vẫn còn phổ biến trong văn bản quản lý và truyền thông, phản ánh một thực tế: dù có vốn hóa hàng trăm tỷ USD, Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác vẫn thường bị xem là một thực thể “ảo”, thiếu giá trị thực và độ tin cậy thấp.

Sự thay đổi bắt đầu vào năm 2025, khi Việt Nam chính thức thông qua những văn bản pháp lý nền tảng, thiết lập một sân chơi mới vừa mang tính đột phá vừa đầy thận trọng. Khung pháp lý này không chỉ thay đổi cách gọi, từ “tiền ảo” sang “tài sản số” hay “tài sản mã hóa”, mà quan trọng hơn, nó thay đổi hoàn toàn bản chất pháp lý và tương lai của loại hình đầu tư này tại Việt Nam.

Từ “ảo” đến “thực”: Cột mốc pháp lý lịch sử

Tháng 6 năm 2025, Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua, chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2026. Lần đầu tiên trong lịch sử, pháp luật Việt Nam công nhận tài sản số là một loại tài sản theo quy định của Bộ luật Dân sự. Theo Điều 46 của Luật này, tài sản số được định nghĩa là tài sản được thể hiện dưới dạng dữ liệu số, được tạo lập, phát hành, lưu trữ và chuyển giao bởi công nghệ số.

Song song với luật này, ngày 9 tháng 9 năm 2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 5/2025/NQ-CP về việc triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam trong thời hạn 5 năm. Nghị quyết đặt ra các nguyên tắc hoạt động: thận trọng, có kiểm soát, an toàn, minh bạch và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của nhà đầu tư.

Sự thay đổi về tư duy và thuật ngữ này không chỉ mang tính hình thức. Theo phân tích của Kyros Ventures, việc chuyển từ cách gọi mang sắc thái “tiền tệ thay thế” sang cách gọi nhấn mạnh bản chất “tài sản” là then chốt trong việc định hình một thị trường lành mạnh.

Trên thực tế, trước năm 2026, do chưa được công nhận là tài sản, các vụ lừa đảo liên quan đến tiền mã hóa gặp nhiều khó khăn trong việc xử lý hình sự theo tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Từ năm 2026, cơ sở pháp lý đã rõ ràng, mở đường cho việc bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư một cách đầy đủ hơn.

Thị trường tiềm năng: Những con số biết nói

Những động thái pháp lý kể trên không xuất phát từ một thị trường non trẻ. Ngược lại, chúng là sự thừa nhận và định hướng cho một thị trường đã phát triển mạnh mẽ từ trong thực tế.

Theo báo cáo của Triple-A năm 2024, hơn 20% dân số Việt Nam sở hữu tài sản số, một tỷ lệ thuộc hàng cao trên thế giới. Không chỉ dừng lại ở sở hữu, hoạt động giao dịch cũng vô cùng sôi động. Chainalysis ghi nhận, trong giai đoạn từ tháng 7/2024 đến tháng 6/2025, trung bình mỗi ngày có hơn 600 triệu USD (tương đương gần 16.300 tỷ đồng) tiền số được giao dịch liên quan đến Việt Nam.

Sức hút của thị trường còn thể hiện qua sự tham gia của các “ông lớn” trong lĩnh vực tài chính truyền thống. Ông Michael Kokalari, Giám đốc phân tích kinh tế vĩ mô tại VinaCapital, nhận định các ngân hàng đang tích cực tham gia để đa dạng hóa hệ sinh thái sản phẩm. Vai trò trung gian của họ là thiết yếu trong việc kết nối dòng tiền pháp định với thế giới mã hóa (cung cấp các kênh on/off ramps), một mắt xích quan trọng để thị trường chính thức vận hành trơn tru.

Nguồn: VnExpress

10.000 tỷ đồng: Rào cản hay lá chắn an toàn?

Một trong những quy định gây chú ý nhất trong Nghị quyết thí điểm là điều kiện về vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, gần 380 triệu USD, dành cho các doanh nghiệp muốn thành lập sàn giao dịch tài sản số được cấp phép.

Con số này cao gấp 3 lần vốn tối thiểu của một ngân hàng thương mại và khoảng 33 lần so với một công ty vận tải hàng không. Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC) lý giải rằng mức vốn khổng lồ này là cần thiết vì các công ty sàn giao dịch sẽ phải hoạt động đa nhiệm: tổ chức thị trường, thanh toán, lưu ký tài sản... Hơn nữa, đây là loại tài sản nhiều rủi ro, doanh nghiệp cần đủ năng lực tài chính để bù đắp thiệt hại và bảo vệ nhà đầu tư khi xảy ra sự cố.

Luật sư Đào Tiến Phong (Hãng luật Investpush) cho biết, dù các quốc gia như Singapore hay Hong Kong (Trung Quốc) cũng đưa ra yêu cầu về vốn, nhưng mức 10.000 tỷ đồng là rất cao so với thế giới. Tuy vậy, ông Phong ủng hộ cách tiếp cận thận trọng này. Ưu điểm lớn nhất là loại bỏ các đơn vị không đủ năng lực tài chính, công nghệ và nhân sự. “Việc lập một sàn giao dịch về mặt kỹ thuật không khó, rào cản thực sự là dòng tiền để bảo vệ thanh khoản, đối ứng và bảo vệ nhà đầu tư”, ông phân tích.

Ông dẫn chứng các vụ hack sàn giao dịch trên thế giới với thiệt hại từ vài chục triệu đến vài tỷ USD. Một sàn giao dịch không đủ vốn sẽ không thể gượng dậy sau những sự kiện như vậy, và quyền lợi nhà đầu tư sẽ không được đảm bảo. Do đó, đây được xem là cách thức sàng lọc cần thiết trong giai đoạn thí điểm đầu tiên, khi thị trường còn nhiều biến động và chưa có tiền lệ rõ ràng.

Sân chơi của “ông lớn” và tiếng nói của startup

Ngoài yêu cầu về vốn, cơ cấu sở hữu cũng được siết chặt. Theo Nghị quyết, nhà đầu tư nước ngoài chỉ được góp tối đa 49% vốn. Doanh nghiệp phải có tối thiểu 65% vốn điều lệ do các cổ đông là tổ chức nắm giữ, trong đó trên 35% phải thuộc sở hữu của ít nhất hai tổ chức thuộc các lĩnh vực: ngân hàng thương mại, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty bảo hiểm hoặc doanh nghiệp công nghệ.

Hệ quả tất yếu là các doanh nghiệp tiên phong tham gia thị trường đều có sự hậu thuẫn từ ngân hàng hoặc công ty chứng khoán. Điều này phản ánh tham vọng “lấn sân” sang lĩnh vực mới của các định chế tài chính truyền thống.

Tuy nhiên, mặt trái của những quy định khắt khe này là nguy cơ loại bỏ các startup công nghệ trong nước - những người đã có công xây dựng và đưa thương hiệu blockchain Việt ra thế giới. Ông Vương Lê Vĩnh Nhân, Chủ tịch HVA Group, thẳng thắn chỉ ra rằng các quy định về vốn “vô hình trung loại bỏ phần lớn doanh nghiệp công nghệ và startup” – nhóm có năng lực công nghệ nhưng thiếu vốn.

Ông Nhân dẫn chứng: Axie Infinity của Sky Mavis từng là hiện tượng game blockchain toàn cầu, Onus Pro của HVA Group có hơn 7 triệu người dùng toàn cầu, còn các dự án như Coin98, Kyber Network, TomoChain đều được niêm yết và công nhận rộng rãi trên các sàn quốc tế. Ông cảnh báo, nếu để các tổ chức tài chính truyền thống áp đảo, thị trường có nguy cơ trở thành “phiên bản số” của nền tài chính hiện hữu, đánh mất sức hút vốn có từ tính mở, sáng tạo và cơ hội cho cộng đồng trẻ.

Để cân bằng, ông Nhân kiến nghị cơ chế “sandbox” (khung thử nghiệm) nên cho phép doanh nghiệp công nghệ tham gia với mức vốn thấp hơn, và áp dụng cơ chế vốn linh hoạt theo giá trị tài sản ròng (NAV) thay vì cố định một con số 10.000 tỷ đồng.

Hành trình phía trước: Thị trường chính thức và những ẩn số

Tính đến thời điểm hiện tại, chưa có đơn vị nào tại Việt Nam chính thức được cấp phép hoạt động thí điểm sàn giao dịch tài sản số. Tất cả đều đang trong giai đoạn chuẩn bị nguồn lực để đáp ứng các điều kiện khắt khe. Tuy nhiên, Nghị quyết cũng mở ra cơ hội ở các mảng dịch vụ khác như tự doanh, lưu ký và cung cấp nền tảng phát hành tài sản mã hóa – những lĩnh vực được dự đoán sẽ có quy định “nhẹ nhàng hơn” và là cơ hội cho các startup Việt.

Một điểm đáng chú ý khác là việc giao dịch sẽ chỉ được thực hiện bằng đồng Việt Nam, và chính sách thuế ban đầu sẽ được áp dụng tương tự như đối với chứng khoán cho đến khi có quy định riêng. Đặc biệt, Nghị quyết quy định rõ: sau 6 tháng kể từ khi sàn giao dịch đầu tiên được cấp phép, nhà đầu tư trong nước nếu vẫn giao dịch bên ngoài hệ thống được cấp phép có thể bị xử lý hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Đây là động thái mạnh mẽ nhằm dẫn dắt thị trường tự phát vào khuôn khổ chính thức, bảo vệ người tham gia và kiểm soát rủi ro.

Thị trường tài sản số Việt Nam đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Sự chuyển mình từ “ảo” sang “thực” không chỉ là vấn đề ngôn từ, mà là một cuộc cách mạng về tư duy pháp lý và quản trị tài chính.

Trong khi các quy định khắt khe về vốn và sở hữu nhằm kiến tạo một nền móng an toàn, vững chắc, thì bài toán về việc nuôi dưỡng tinh thần đổi mới sáng tạo vốn là DNA của cộng đồng blockchain vẫn cần những lời giải sáng tạo hơn.

Hành trình phía trước sẽ là sự cân bằng tinh tế giữa kiểm soát rủi ro và khuyến khích phát triển, giữa sức mạnh của các tập đoàn truyền thống và năng lượng sáng tạo của startup.

Thành công của kỷ nguyên mới này sẽ không chỉ được đo bằng quy mô vốn hay số lượng sàn giao dịch, mà còn ở khả năng tạo ra một hệ sinh thái vừa an toàn, minh bạch, vừa sống động và đầy tiềm năng đột phá.