Làn sóng AI 2025: Khi giấc mơ công nghệ chạm ngưỡng bong bóng dot-com

Thị trường tài chính toàn cầu đang xoay quanh cơn bão AI. Giá cổ phiếu công nghệ, đặc biệt nhóm liên quan đến trí tuệ nhân tạo, leo thang với tốc độ chưa từng có, làm dấy lên nỗi lo lịch sử lặp lại — bong bóng dot-com 2000. Nhưng lần này, quy mô lớn hơn, rủi ro phức tạp hơn, và bối cảnh chính trị – tiền tệ cũng khác xa hai thập kỷ trước.

Năm 2025, trí tuệ nhân tạo đã vượt khỏi ranh giới của một công nghệ mới để trở thành hiện tượng tài chính toàn cầu. Các tập đoàn dẫn đầu như Nvidia, Microsoft, Google, Amazon và OpenAI trở thành tâm điểm của dòng vốn khổng lồ. Chỉ riêng quý III năm nay, vốn hóa nhóm cổ phiếu AI trong S&P 500 đã tăng hơn 4.500 tỷ USD, tương đương tổng GDP của Nhật Bản.

Theo CafeF, các chuyên gia quốc tế từ MacroStrategy Partnership và MarketWatch cảnh báo rằng “bong bóng AI hiện lớn gấp 17 lần bong bóng dot-com”, nếu so sánh theo chỉ số vốn hóa/ doanh thu. Con số này đặc biệt đáng ngại bởi vào thời điểm năm 2000, chỉ cần tỷ lệ vượt 3–4 lần đã đủ để gây ra cú sụp đổ trên diện rộng. Hơn nữa, vốn hóa các công ty gắn với AI hiện chiếm gần 40% toàn bộ S&P 500, trong khi vào năm 1999, nhóm dot-com chỉ chiếm khoảng 10%. Điều đó cho thấy quy mô ảnh hưởng của làn sóng này không còn nằm trong phạm vi ngành công nghệ – nó đã trở thành trụ cột tâm lý của toàn thị trường.

Tuy nhiên, bức tranh không chỉ được vẽ bằng sắc màu hưng phấn. Báo Dân trí trích dẫn các chuyên gia công nghệ cho biết, nhiều tập đoàn đang tạm hoãn kế hoạch mở rộng hạ tầng AI vì chi phí điện năng, dữ liệu và vận hành tăng quá nhanh so với doanh thu thực tế. “Cơn sốt AI là có thật, nhưng lợi nhuận chưa đến kịp. Khi kỳ vọng vượt xa năng lực sinh lời, thị trường sẽ phải tự điều chỉnh,” một chuyên gia nhận định. Đây chính là kịch bản từng xảy ra trong bong bóng dot-com: niềm tin vào tương lai đã đẩy giá trị vượt xa thực tế kinh doanh.

Những tín hiệu cảnh báo ngày càng rõ rệt. Các quỹ ETF thematic về AI ghi nhận dòng vốn rút ròng lần đầu tiên sau 18 tháng, trong khi nhiều startup AI nhỏ lẻ bắt đầu trì hoãn vòng gọi vốn. Ở cấp độ vĩ mô, Fed vẫn duy trì lãi suất cao, khiến chi phí vốn đắt đỏ hơn, trong khi đồng USD mạnh lên đang hút dòng tiền khỏi các tài sản rủi ro. Kết hợp với yếu tố chính trị — sự trở lại mạnh mẽ của Donald Trump trong cuộc đua 2025 cùng các phát biểu bảo hộ thương mại — giới phân tích cho rằng thị trường đang bước vào “giai đoạn cảnh giác”, giống như năm 1999 khi Fed bắt đầu thắt chặt để kiềm chế bong bóng internet.

Nhưng không thể phủ nhận rằng, AI năm 2025 khác xa Internet năm 2000 về nền tảng thực tế. Khi đó, phần lớn công ty dot-com chỉ có một trang web và ý tưởng mơ hồ. Còn hiện nay, hạ tầng AI là một hệ sinh thái khổng lồ: từ siêu máy chủ GPU, trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) cho đến ứng dụng thương mại hóa trong y tế, tài chính, và giáo dục. Theo Bloomberg Intelligence, tổng chi tiêu toàn cầu cho hạ tầng AI năm nay ước đạt 420 tỷ USD, tương đương toàn bộ chi tiêu quốc phòng châu Âu. Điều này cho thấy dù có yếu tố đầu cơ, dòng vốn cũng đang tạo ra giá trị vật chất thật — khác với “vốn hóa ảo” của năm 2000.

Tuy nhiên, rủi ro lớn nhất hiện nay là định giá phi thực tế. Tỷ lệ forward P/E của nhóm cổ phiếu AI đã vượt 45 lần, cao hơn gấp đôi trung bình 10 năm. Trong khi đó, lợi nhuận dự kiến 2026 chỉ tăng khoảng 10–12%. Khoảng cách này nếu không được thu hẹp sẽ buộc thị trường phải điều chỉnh. Một đợt điều chỉnh 20–30% trong nhóm công nghệ không phải điều bất ngờ, nhưng điểm khác biệt quan trọng là thị trường có thể “xì hơi có kiểm soát” thay vì sụp đổ toàn diện như năm 2000. Bởi lần này, các tập đoàn dẫn đầu như Nvidia hay Microsoft có bảng cân đối vững vàng, lợi nhuận thật và nguồn tiền mặt dồi dào.

Về mặt tâm lý, những gì đang diễn ra có thể được xem là phiên bản trưởng thành hơn của dot-com. Giới đầu tư không còn chạy theo mọi ý tưởng vô nghĩa, nhưng họ vẫn bị cuốn vào “vòng xoáy FOMO” — sợ bỏ lỡ tương lai. Trên mạng xã hội X và Substack, hàng loạt cây bút tài chính so sánh đồ thị Nasdaq 2025 với Nasdaq 1999: hai đường cong tăng dựng đứng rồi chững lại, chỉ khác ở quy mô lớn hơn và tốc độ nhanh hơn.

Câu hỏi lớn đặt ra là: liệu bong bóng AI có vỡ? Câu trả lời có lẽ không đơn giản. Nếu coi AI là “động cơ điện mới” của thời đại, thì những cú điều chỉnh ngắn hạn chỉ là bước sàng lọc cần thiết. Nhưng nếu kỳ vọng tiếp tục bị đẩy cao hơn khả năng sinh lợi, nếu dòng vốn đầu cơ vẫn chiếm ưu thế, thì không một công nghệ nào có thể thoát khỏi quy luật tự nhiên của thị trường — quy luật của sự tỉnh ngộ sau hưng phấn.

Làn sóng AI năm 2025 là một hiện tượng kép: vừa là cuộc cách mạng công nghệ thật sự, vừa là phản chiếu của tâm lý đầu cơ muôn thuở. Sự khác biệt so với dot-com không nằm ở việc có bong bóng hay không, mà ở mức độ chịu đựng của nền kinh tế và cấu trúc vốn hiện tại. Và dù thị trường có thể trải qua những cơn điều chỉnh dữ dội, lịch sử cho thấy: từ trong đổ nát của bong bóng, những người xây được giá trị thật sẽ là những kẻ sống sót – cũng như Google đã từng sau năm 2000.