Mùa Altcoin thực sự đã chết, hay chỉ đang thay hình đổi dạng một cách nguy hiểm?

Trong suốt năm 2025, một luận điểm đã trở thành niềm tin tưởng của hầu hết nhà đầu tư: mùa altcoin (altseason) đã chết. Bằng chứng là sự thống trị áp đảo của Bitcoin (BTC) khi chiếm tới 65% thị trường vào giữa năm và dòng vốn tổ chức chỉ chảy vào các quỹ ETF của Bitcoin mà không lan tỏa sang các đồng coin khác.

Tuy nhiên, theo phân tích chuyên sâu của tác giả Shanaka Anslem Perera, bản cáo phó cho altseason đã được viết quá sớm. Thứ đã chết chỉ là hình thái cũ - nơi một làn sóng vốn có thể nâng đỡ hàng nghìn loại tiền mã hóa cùng lúc. Thị trường hiện đang trải qua một cuộc “thanh lọc vĩ đại” (The Great Filtration), nơi cơ chế lan truyền vốn đã được xây dựng lại trên những đường ray hoàn toàn mới, dẫn đến một làn sóng xoay vòng vốn có tính chọn lọc khắc nghiệt, dữ dội và mang tính quyết định nhất trong lịch sử tiền mã hóa.

Lý thuyết “Tuyệt chủng” – Một chẩn đoán sai lầm dựa trên nỗi sợ hãi?

Luận điểm về sự tuyệt chủng của altseason xuất phát từ những quan sát có thực nhưng lại dẫn đến kết luận sai lầm, và đã được lan truyền rộng rãi trên các diễn đàn như Telegram hay trong các nhận định công khai. Điển hình, Gracy Chen, CEO của sàn Bitget, đã thẳng thừng tuyên bố sau đợt thanh lý tháng 10: “Hãy thực tế — mùa altcoin sẽ không đến vào 2025 hay 2026”, một phát ngôn được trích dẫn rộng rãi trên CoinDesk và phản ánh tâm lý bi quan chung của thị trường bán lẻ.

Thực tế dữ liệu cho thấy một bức tranh khác, sự thống trị của Bitcoin (Bitcoin Dominance) tính đến ngày 5/12/2025 đang ở mức 57-58%, giảm khoảng 7 điểm phần trăm kể từ mức đỉnh giữa năm. Quan trọng hơn, xu hướng giảm này là đợt giảm sâu và bền vững nhất kể từ năm 2022.

Theo phân tích từ Coinbase Research, trong các chu kỳ trước, mỗi đợt giảm tương tự như vậy đều là tiền đề cho một đợt xoay vòng vốn vào altcoin, chưa từng dẫn đến sự thống trị vĩnh viễn của Bitcoin.

Chỉ số Altcoin Season Index, thước đo tiêu chuẩn của ngành, hiện ở mức 43/100 - vùng trung lập. Điều đáng nói là chỉ số này đã từng tăng vọt lên 76-82 vào cuối tháng 11, chính thức bước vào ngưỡng altseason, trước khi điều chỉnh vào tháng 12 kéo nó trở lại. Các nhà lý thuyết “tuyệt chủng” buộc phải giải thích vì sao một hiện tượng được cho là đã chết vẫn liên tục thể hiện những dấu hiệu sống.

Tuy nhiên, luận điểm về sự pha loãng cực độ (hyper-dilution) là có cơ sở và là yếu tố then chốt làm thay đổi cấu trúc thị trường. Chỉ riêng nền tảng Pump.fun trên Solana đã phát hành khoảng 12-14 triệu token kể từ tháng 1/2024.

Phân tích của Solidus Labs cho thấy 98.6% số token được kiểm tra có thanh khoản dưới 1.000 USD và phần lớn có dấu hiệu bị thao túng hoặc bị bỏ rơi. Tỷ lệ token thành công chuyển từ bonding curve sang các pool thanh khoản trên sàn phi tập trung chỉ dao động từ 0.6% đến 1.5%, khoảng 75% token ra mắt không có hoạt động giao dịch nào sau ngày đầu tiên tồn tại.

Sự bùng nổ về số lượng khiến thanh khoản không đủ để hỗ trợ toàn bộ thị trường. Kỷ nguyên “mọi thứ đều tăng giá” đã kết thúc, một nhận định mà các nhà phân tích tại Margex cũng nhấn mạnh trong báo cáo tháng 11/2025 về “altseason chọn lọc”.

Tuy nhiên, sai lầm của lý thuyết tuyệt chủng là đồng nhất cái chết của sự xoay vòng vốn tràn lan với cái chết của mọi sự xoay vòng. Họ nhầm lẫn việc vốn không chảy được đến các đồng coin nhỏ với việc vốn ngừng chảy hoàn toàn, và đặc biệt, họ đánh giá sai về phức hợp ETF.

Sự thể chế hóa của Altcoin

Sự kiện hệ trọng nhất năm 2025 không phải là câu chuyện về các ETF Bitcoin, mà là sự xuất hiện của các ETF cho chính altcoin bắt đầu từ mùa thu, đang xây dựng lại cơ chế truyền dẫn vốn.

Tính đến ngày 5/12/2025, đã có khoảng 18 đến 20 sản phẩm ETF altcoin đang được giao dịch tích cực, bao gồm Solana (SOL), XRP, Dogecoin (DOGE), Litecoin (LTC), Hedera (HBAR) và các danh mục đa tài sản - một con số chính xác hơn so với các ước tính bảo thủ trước đó. Chỉ riêng Solana đã có từ 5 đến 7 sản phẩm ETF riêng biệt, bao gồm SOEZ của Franklin Templeton ra mắt ngày 3/12. Các sản phẩm XRP ETF thu hút 245-250 triệu USD trong ngày giao dịch đầu tiên vào tháng 11, một kỷ lục đối với bất kỳ ETF altcoin nào.

Quan trọng hơn là đường ống sản phẩm phía sau, các nhà phân tích ETF của Bloomberg đánh giá xác suất chấp thuận các đơn đăng ký còn lại cho Litecoin, Solana và XRP lên tới 95%, và 90% cho Dogecoin và Cardano (ADA). Môi trường pháp lý đang chuyển từ cản trở sang hỗ trợ với tốc độ bất ngờ, được xác nhận bởi bài phát biểu của Chủ tịch SEC Paul Atkins tại NYSE.

Điều này thay đổi hoàn toàn dòng chảy vốn vì các quỹ hưu trí, quỹ đầu tư lớn giờ đây có phương tiện tuân thủ để tiếp cận altcoin mà không cần mua trực tiếp. Khi quỹ hưu trí mua ETF Bitcoin của BlackRock (IBIT), vốn đó bị “khóa” trong đường ray tuân thủ và không thể nhỏ giọt xuống altcoin. Nhưng với ETF Solana hay XRP, vốn thể chế có thể phân bổ trực tiếp từ tài chính truyền thống vào các tài sản này, bỏ qua hoàn toàn cơ chế cascade cũ.

Đây không phải là cái chết, mà là sự thể chế hóa (institutionalization) của altseason. Hệ quả là sự xoay vòng sẽ chậm hơn (theo chu kỳ quý), chọn lọc hơn (ưu tiên các vị thế có tính cơ bản vững chắc, thanh khoản cao), nhưng quy mô tuyệt đối về mặt đô la có thể lớn hơn rất nhiều. Một báo cáo từ BeInCrypto tháng 11/2025 cũng hỗ trợ quan điểm này, lưu ý rằng sự sụt giảm Bitcoin Dominance cùng dòng vốn mới có thể khơi mào cho một mùa altseason vào cuối năm, dù mang tính chọn lọc.

Nghịch lý thanh khoản khổng lồ và bẫy minh bạch

Một thực tế bị các nhà lý thuyết 'tuyệt chủng' bỏ qua là quy mô khổng lồ của thị trường stablecoin, tạo ra một hồ thanh khoản crypto-native chưa từng có. Theo dữ liệu tổng hợp từ MacroMicro và TRM Labs, tổng vốn hóa stablecoin đã đạt 307.43 tỷ USD vào đầu tháng 12/2025, tăng 56% so với cùng kỳ năm ngoái. Chỉ riêng USDT đã chiếm 184.74 tỷ USD, theo sau là USDC với 77.77 tỷ USD. Đây là nguồn thanh khoản sẵn sàng được triển khai chỉ với một giao dịch, không bị mắc kẹt trong hệ thống tài chính truyền thống.

Điều đáng chú ý là trong đợt sụp đổ tháng 10/2025, nguồn cung stablecoin không hề co lại. Vốn không rời khỏi hệ sinh thái, mà nó chỉ rút về nơi trú ẩn an toàn là stablecoin, chờ đợi điều kiện tái triển khai. Phân tích từ Glassnode chỉ ra rằng mô hình này cho thấy một thị trường đã trưởng thành hơn, nơi người tham gia có nơi trú ẩn giá trị ổn định ngay trong hệ sinh thái tiền mã hóa, thay vì thoát ra hoàn toàn.

Bối cảnh vĩ mô cũng đang hỗ trợ, vào ngày 1/12/2025, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) chính thức chấm dứt chính sách thắt chặt định lượng (QT), theo S&P Global Ratings, sau khi rút khoảng 2.4 nghìn tỷ USD từ hệ thống. Việc đóng băng bảng cân đối kế toán này, cùng với lãi suất đang trong xu hướng giảm, đang chuyển đổi điều kiện vĩ mô từ một cơn gió ngược thành cơn gió xuôi, hỗ trợ cho tính thanh khoản dồi dào sẵn có.

Một thách thức cấu trúc khác là “bẫy minh bạch” (transparency trap). Trong môi trường mà mọi giao dịch trên chuỗi đều có thể theo dõi công khai bởi các công cụ như Nansen và Arkham, lợi thế thông tin của các “cá voi” để tích lũy âm thầm biến mất. Mọi động thái tích lũy đều bị hàng chục nghìn bot copy trade “chen ngang” (front-run) ngay lập tức, khiến giai đoạn tích lũy vốn kéo dài hàng tuần bị nén lại chỉ còn vài giờ.

Phân tích từ Forbes cũng đồng tình với hiện tượng này, cho thấy niềm tin có thể trở thành gánh nặng vì chính hành động thể hiện niềm tin lại kích hoạt áp lực bán.

Tuy nhiên, điều này không ngăn cản sự xoay vòng, mà chỉ thay đổi đặc tính của nó, thay vì một sự dịch chuyển vốn kiên nhẫn, thị trường có thể chứng kiến những đợt bùng nổ bạo lực và nhanh chóng vào các lĩnh vực cụ thể, rồi sau đó điều chỉnh trung bình cũng nhanh không kém.

Bẫy minh bạch có thể đang đóng vai trò lọc ra chất lượng, khiến cho việc đầu cơ thuần túy trở nên khó khăn hơn. Điều này lý giải tại sao các token AI hay RWA (tài sản trong thế giới thực) – những lĩnh vực đòi hỏi phân tích công nghệ thực chất – lại có xu hướng thể hiện sức bền giá tốt hơn so với các meme coin nhất thời. Ngay tại thị trường Việt Nam, CafeF cũng đã có bài viết cảnh báo về rủi ro “tiền ảo vô giá trị” và nhấn mạnh nhu cầu phân biệt đầu tư dựa trên cơ bản, phản ánh đúng xu hướng chọn lọc toàn cầu.

Viễn cảnh và các chỉ số then chốt cho năm 2026

Dựa trên phân tích, tác giả Shanaka Anslem Perera đưa ra ma trận xác suất cho các viễn cảnh có thể xảy ra, trong bối cảnh Bitcoin đang củng cố quanh mức 93,000 USD sau khi chạm đỉnh lịch sử 126,000 USD:

1. Altseason truyền thống, tràn lan (Xác suất 10-15%): Viễn cảnh này đòi hỏi một sự kiện bơm thanh khoản toàn cầu cực lớn, điều khó xảy ra về mặt cấu trúc do sự pha loãng khổng lồ của thị trường token.

2. Altseason thể chế, có chọn lọc (Xác suất 50-60%)

Đây là kịch bản được ủng hộ nhiều nhất bởi các bằng chứng và cơ chế: Vốn thể chế bắt đầu luân chuyển từ ETF Bitcoin sang các sản phẩm ETF altcoin mới. Lợi nhuận sẽ tập trung mạnh vào khoảng 50-500 giao thức có đủ điều kiện về ETF, doanh thu thực hoặc công nghệ vững chắc. Phần đuôi dài gồm hàng triệu meme coin và token đầu cơ sẽ tiếp tục bị bỏ rơi. Một bài phân tích trên báo Dân Trí từ tháng 6/2025 cũng dự báo mùa altcoin 2025 có thể bùng nổ nhờ các xu hướng như AI, nhưng chỉ dành cho những tài sản có nền tảng vững chắc, hoàn toàn trùng khớp với viễn cảnh này.

3. Chế độ “Bitcoin cộng với các đồng lớn” vĩnh viễn (Xác suất 25-30%): Trong kịch bản này, sự pha loãng và phân mảnh chú ý tiếp tục vô hạn. Bitcoin thống trị ở mức 60-70%, Ethereum chiếm 10-15%, và hầu như không còn chỗ cho các altcoin khác. Báo cáo từ Bitcoin Suisse tháng 12/2025 ủng hộ khả năng này, dự đoán một mùa altcoin truyền thống khó xảy ra.

Để phân biệt giữa các kịch bản, các nhà đầu tư cần theo dõi sát các chỉ số mang tính quyết định sau:

- Sự thống trị của Bitcoin: Duy trì dưới 55% trong hơn 60 ngày sẽ ủng hộ mạnh mẽ cho Kịch bản 2. Ngưỡng này trong lịch sử luôn đánh dấu sự chuyển giao từ tích lũy Bitcoin sang xoay vòng altcoin.

- Chỉ số Altcoin Season Index: Cần duy trì trên 75 trong nhiều tuần liên tiếp để xác nhận một xu hướng xoay vòng thực sự, thay vì chỉ là đợt tăng đột biến ngắn hạn.

- Dòng tiền vào ETF altcoin: Tổng tài sản của các ETF altcoin cần đạt 15 tỷ USD mỗi quý để chứng minh sự tham gia quy mô của thể chế.

- Lịch mở khóa token: Cần được kiểm soát dưới 3 tỷ USD mỗi tháng để đảm bảo cung không áp đảo cầu. Tháng 12/2025 ước tính có khoảng 1.8 tỷ USD token được mở khóa.

Ngược lại, nếu sự thống trị của Bitcoin tăng trở lại trên 65%, nguồn cung stablecoin co lại (cho thấy vốn rời bỏ hệ sinh thái), hoặc dòng tiền rút khỏi ETF vượt quá 5 tỷ USD hàng tháng, đó sẽ là tín hiệu ủng hộ cho Kịch bản 3 – sự thống trị vĩnh viễn của Bitcoin và một số ít đồng coin lớn.

Một sự trưởng thành tất yếu, không phải cái chết

Thị trường tiền mã hóa năm 2025 đang ở điểm giao thoa mang tính lịch sử giữa cơn sốt đầu cơ và sự chấp nhận của thể chế. Các nhà lý thuyết tuyệt chủng đã đúng khi nhận ra sự kết thúc của hành vi đặc trưng thời kỳ đầu: sự bơm giá tràn lan, không phân biệt. Nhưng họ đã sai khi kết luận rằng điều đó đồng nghĩa với cái chết của cơ hội đầu tư vào altcoin.

Thực tế, thị trường chỉ đang trưởng thành, tuân theo quy luật chung của mọi lớp tài sản mới: từ hỗn loạn, mania, đến quản lý và cuối cùng là hòa nhập vào tài chính chính thống.

Mùa altcoin không chết, nó đã lớn lên và trở nên phức tạp, khắc nghiệt nhưng cũng tinh tế hơn. Làn sóng xoay vòng sắp tới dường như có nhiều khả năng xảy ra hơn là không, và câu hỏi duy nhất còn lại là thời điểm, quy mô và đồng tiền nào trong số hàng triệu token đang cạnh tranh sẽ nằm trong số 50-500 kẻ sống sót sau cuộc Đại thanh lọc này.

Việc của nhà đầu tư là phải định vị mình tại các cổng vào thể chế mới này, thay vì chờ đợi một làn sóng lan tỏa từ Bitcoin theo lối cũ - thứ có lẽ sẽ không bao giờ trở lại.