Báo cáo OCC phơi bày 'de-banking': Khúc dạo đầu cho một cuộc thanh trừng tài chính tại Mỹ?

Một cuộc rà soát của Văn phòng Kiểm soát Tiền tệ Mỹ (OCC) đã phơi bày hành vi “de-banking” của 9 ngân hàng lớn nhất, đặt ra nguy cơ đối mặt với các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc từ Bộ Tư pháp. Sự việc này xảy ra trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump đang thúc đẩy mạnh mẽ các chính sách thân thiện với công nghệ số, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng có thể định hình lại tương lai của tài chính toàn cầu.

Báo cáo “hậu kiểm” về một quá khứ thận trọng trong kỷ nguyên mới cởi mở

Cuộc rà soát của Văn phòng Kiểm soát Tiền tệ Mỹ (OCC) công bố ngày 10/12/2025, phanh phui hoạt động “debanking” của 9 ngân hàng lớn nhất trong giai đoạn 2020-2023, được đặt trong một bối cảnh chính sách hoàn toàn trái ngược và đang biến động nhanh chóng.

Khoảng thời gian được điều tra trùng khớp với đỉnh cao của làn sóng siết chặt và thận trọng đối với tiền mã hóa dưới thời chính quyền trước, khi các cơ quan quản lý như FDIC và Cục Dự trữ Liên bang (Fed) công khai khuyến cáo các ngân hàng nên giữ khoảng cách với lĩnh vực này.

Tuy nhiên, sự việc không phải ngẫu nhiên mà bắt nguồn từ Sắc lệnh Hành pháp số 14331 “Guaranteeing Fair Banking for All Americans” do Tổng thống Trump ký tháng 8/2025. Sắc lệnh này trực tiếp chỉ đạo OCC và các cơ quan quản lý tài chính khác điều tra việc các ngân hàng từ chối dịch vụ dựa trên niềm tin chính trị, tôn giáo hoặc hoạt động hợp pháp.

Đây là một phần trong chuỗi chính sách nhằm lật ngược quan điểm “thù địch” với tiền mã hóa từ thời chính quyền trước, bao gồm cả việc thu hồi Executive Order 14067 năm 2022. Trước đó, vào tháng 1/2025, Trump đã ban hành sắc lệnh “Strengthening American Leadership in Digital Financial Technology” để thúc đẩy tăng trưởng có trách nhiệm cho blockchain.

Do đó, báo cáo OCC chính là sản phẩm trực tiếp của sắc lệnh tháng 8, với yêu cầu rõ ràng về việc “trừng phạt những kẻ vi phạm”. Ngay chính tại thời điểm báo cáo này được công bố, dưới tác động từ các sắc lệnh hành pháp, OCC và các cơ quan quản lý khác đã bắt đầu một quá trình nới lỏng đáng kể.

Thực tế, chỉ vài tháng trước đó, OCC đã ban hành các hướng dẫn mới cho phép ngân hàng tham gia vào các giao dịch “chủ thể không rủi ro” (riskless principal) và nắm giữ tiền mã hóa để chi trả phí mạng lưới. Quan trọng hơn, yêu cầu phê duyệt trước đối với nhiều hoạt động liên quan đến tiền mã hóa đã được dỡ bỏ.

Sự thay đổi này không đơn thuần là điều chỉnh chính sách, mà phản ánh một sự dịch chuyển chiến lược trong tầm nhìn: từ coi tiền mã hóa như một mối đe dọa tiềm tàng cần được kiểm soát, sang xem nó như một cơ hội chiến lược cần được định hình và tích hợp một cách có trật tự.

Việc công bố một báo cáo phê phán hành vi trong quá khứ vào thời điểm hiện tại, do đó, có thể được hiểu như một nghi thức chuyển giao. Nó vừa là sự ghi nhận và “thanh toán” cho những thực hành cũ dưới một triết lý quản lý đã lỗi thời, vừa là tín hiệu rõ ràng cho thấy con đường phía trước sẽ được vạch ra bởi các quy tắc mới và một tư duy cởi mở hơn. Điều này biến báo cáo không chỉ là một tài liệu điều tra, mà còn là lời tuyên bố về một kỷ nguyên mới.

“De-banking” - Khi phòng thủ rủi ro trở thành “vũ khí chính trị”

Báo cáo OCC chỉ ra rằng 9 ngân hàng lớn bao gồm JPMorgan Chase, Bank of America, Citibank, Wells Fargo, US Bank, Capital One, PNC Bank, TD Bank và BMO Bank, đã áp dụng các chính sách phân biệt đối xử không chỉ với tiền mã hóa, mà còn với một loạt ngành nghề nhạy cảm như dầu khí, than đá, súng đạn, nhà tù tư nhân, thuốc lá và thuốc lá điện tử, cũng như ngành giải trí người lớn.

Điều này cho thấy hiện tượng “debanking” là một vấn đề có hệ thống và mang tính cấu trúc, vượt ra ngoài những lo ngại đơn thuần về rủi ro tuân thủ. Các ngân hàng này duy trì cả chính sách công khai lẫn bí mật, yêu cầu phê duyệt ở cấp cao hơn hoặc dựng rào cản tiếp cận dịch vụ.

Thời kỳ 2020-2023 được ghi nhận trùng khớp với giai đoạn bùng nổ của thị trường tiền mã hóa hậu đại dịch, khi Bitcoin từng chạm mốc 69.000 USD và các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) thu hút hàng tỷ đô la đầu tư. Việc “cắt dịch vụ” trong giai đoạn then chốt này đã tạo ra một “sa mạc ngân hàng” (banking desert) cho toàn ngành công nghiệp non trẻ.

Các hạn chế nhắm trực tiếp vào nhà phát hành stablecoin, sàn giao dịch lớn như Coinbase hay các quỹ quản lý như Grayscale. Ước tính từ các nguồn trong ngành cho thấy, de-banking đã khiến chi phí tuân thủ của các công ty crypto tăng 20-30% trong giai đoạn này, làm chậm đáng kể sự đổi mới và hạn chế khả năng tiếp cận vốn của các nhà đầu tư nhỏ lẻ.

Trong bối cảnh năm 2025, với thị trường tiền mã hóa toàn cầu đang phát triển mạnh mẽ, các ngân hàng lớn đã nhận ra rằng việc hoàn toàn tách biệt khỏi xu hướng này là một chiến lược thua cuộc. Thay vào đó, họ đang tìm cách định hình lại vai trò của mình từ kẻ phòng thủ thành người dẫn dắt thị trường.

Các động thái gần đây của PNC Bank và Bank of America trong việc cung cấp dịch vụ giao dịch Bitcoin và tích hợp tài sản số vào danh mục đầu tư là minh chứng rõ ràng cho sự chuyển hướng này. Họ không còn muốn “cắt cánh” crypto, mà muốn kiểm soát đường bay của nó.

Tuy nhiên, phản ứng từ các chuyên gia như Nick Anthony từ Viện Cato và bà Caitlin Long từ Custodia Bank lại vẽ nên một bức tranh phức tạp hơn. Họ chỉ ra nghịch lý sâu sắc: chính áp lực từ các cơ quan quản lý như FDIC và Fed trong giai đoạn trước đã tạo ra môi trường khiến các ngân hàng buộc phải “de-risk” để bảo vệ chính mình. Anthony chỉ trích báo cáo OCC vì đổ lỗi cho các ngân hàng nhưng lại “bỏ qua việc FDIC đánh giá danh tiếng ngân hàng trực tiếp”, tạo ra một tình thế nghịch lý nơi các ngân hàng bị ép buộc phải hành động để tránh bị trừng phạt bởi chính các cơ quan quản lý.

Bà Long, người điều hành Custodia Bank - một ngân hàng chuyên về tiền mã hóa từng bị từ chối tài khoản tại Fed dưới thời chính quyền trước - còn đi xa hơn khi khẳng định: “Những thủ phạm tệ nhất của de-banking crypto dưới Biden là FDIC và Fed, không phải OCC”. Bà nhấn mạnh rằng báo cáo chỉ tập trung vào các ngân hàng lớn, trong khi “đè nén crypto là ưu tiên giám sát đối với các ngân hàng nhỏ và vừa”. Điều này cho thấy hệ thống tài chính truyền thống vốn có xu hướng củng cố vị thế của những “gã khổng lồ”, tạo ra rào cản gia nhập thị trường và hạn chế cạnh tranh thực sự.

Hơn nữa, việc nhắm mục tiêu vào các ngành công nghiệp gây tranh cãi khác cho thấy “debanking” có thể đã được sử dụng như một công cụ để thực thi các chương trình nghị sự về môi trường, xã hội (ESG) hoặc đạo đức một cách gián tiếp, thay vì dựa trên đánh giá rủi ro tín dụng thuần túy. Những chính sách này, dù đôi khi được một số ngân hàng công khai như trường hợp của Bank of America với cam kết “xanh hóa” danh mục, vẫn bị OCC coi là lạm dụng và có thể vi phạm nguyên tắc cạnh tranh công bằng.

Điều này làm dấy lên câu hỏi về vai trò và giới hạn quyền lực của các định chế tài chính tư nhân trong việc định hình nền kinh tế, một vấn đề nằm ở trung tâm của sắc lệnh hành pháp do Tổng thống Trump ký kết.

Hệ lụy kinh tế và tác động lan tỏa toàn cầu

Tác động kinh tế của việc hạn chế dịch vụ ngân hàng trong giai đoạn 2020-2023 là rất đáng kể và mang tính toàn cầu. Với ước tính tiền mã hóa đóng góp khoảng 2-3% GDP Mỹ thông qua đầu tư và việc làm, de-banking được cho là đã gây thiệt hại hàng tỷ đô la, làm chậm sự tăng trưởng của các lĩnh vực then chốt như DeFi và NFT.

Các ngành khác như dầu khí - vốn đang đối mặt với khủng hoảng năng lượng ở châu Âu - cũng chịu ảnh hưởng khi hạn chế dịch vụ làm tăng chi phí vốn lên 15-20%. Đối với ngành công nghiệp tiền mã hóa non trẻ, nó đã tạo ra một “sa mạc ngân hàng” (banking desert), làm tăng chi phí vận hành, cản trở đổi mới sáng tạo và đẩy nhiều giao dịch vào khu vực “chợ đen” hoặc sang các hệ thống ngân hàng nước ngoài ít minh bạch hơn.

Điều này đi ngược lại với mục tiêu của chính các cơ quan quản lý trong việc chống rửa tiền và bảo vệ nhà đầu tư, bởi một hệ sinh thái không có cửa ngõ pháp lý rõ ràng sẽ càng khó kiểm soát.

Tuy nhiên, xu hướng hiện tại đang hướng tới một “làn sóng tái ngân hàng hóa” (re-banking). Với sự cởi mở của OCC, các ngân hàng lớn giờ đây có cơ hội xây dựng cầu nối an toàn và được giám sát giữa thế giới tài chính truyền thống và tài sản kỹ thuật số. Sự tham gia của họ mang lại tính thanh khoản, sự ổn định và lòng tin của tổ chức - những yếu tố quan trọng để thu hút dòng vốn tổ chức quy mô lớn.

Quyền Kiểm soát viên OCC Jonathan Gould đã công khai tuyên bố giai đoạn OCC “ngần ngại cho phép ngân hàng tham gia crypto đã kết thúc”. Ông đang thúc đẩy khung quy định cho stablecoin theo Đạo luật GENIUS, và coi những lo ngại về stablecoin “làm suy yếu tiền gửi ngân hàng” là “quá mức”. OCC cũng đã loại bỏ “rủi ro danh tiếng” khỏi hướng dẫn giám sát, một động thái quan trọng mở đường cho các hoạt động mà không cần phê duyệt trước.

Hậu quả pháp lý tiềm tàng từ báo cáo này là rất nghiêm trọng, khi OCC có thể chuyển các phát hiện của mình sang Bộ Tư pháp hoặc Tổng chưởng lý, dẫn đến khả năng bị phạt tiền nặng, lệnh đồng thuận (consent order) hoặc thậm chí truy tố cá nhân. Điều này hoàn toàn phù hợp với chỉ đạo từ sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump, vốn yêu cầu “ngừng de-banking và trừng phạt những kẻ liên quan”.

Việc OCC có thể cấp phép cho các thực thể như Crypto.com vào tháng 10/2025 hay thúc đẩy khung pháp lý cho stablecoin sẽ định hình lại hoàn toàn thị trường. Trên bình diện toàn cầu, sự thay đổi chính sách của Mỹ đang tạo ra hiệu ứng domino. Các khu vực pháp lý khác, từ EU với MiCA (Markets in Crypto-Assets Regulation) đến châu Á, đang chạy đua để hoàn thiện khung pháp lý, vừa để thu hút doanh nghiệp, vừa để ngăn chặn rủi ro từ hoạt động tội phạm tài chính xuyên biên giới.

Đồng thời, các tổ chức quốc tế như Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính (FATF) liên tục cảnh báo về những nguy cơ nếu có khoảng trống trong việc thực thi các tiêu chuẩn chung, bởi bản chất phi biên giới của tiền mã hóa có thể bị các chủ thể xấu lợi dụng.

Hướng tới một hệ sinh thái tài chính hỗn hợp và bền vững

Tương lai được vẽ ra không phải là sự thay thế hoàn toàn của tài chính phi tập trung (DeFi) cho tài chính truyền thống (TradFi), mà là sự hội tụ để tạo ra một hệ sinh thái tài chính hỗn hợp Hybrid Finance (HyFi). Trong hệ sinh thái này, sự ổn định, mạng lưới khách hàng rộng lớn và niềm tin từ các ngân hàng truyền thống sẽ kết hợp với tính minh bạch, hiệu quả và khả năng tiếp cận của công nghệ blockchain.

Báo cáo của OCC, về bản chất, là một cột mốc trong quá trình chuyển đổi mang tính lịch sử này. Nó đánh dấu sự kết thúc của một thời kỳ mà tiền mã hóa bị coi là “kẻ ngoài cuộc” cần bị loại trừ, và mở ra một thời đại mới mà nó được công nhận là một phần tất yếu của tương lai tài chính, cần được quản lý, tích hợp và định hình một cách có trách nhiệm.

Với cam kết mạnh mẽ từ Quyền Kiểm soát viên Gould và làn sóng ủng hộ từ chính sách của Tổng thống Trump, nước Mỹ đang định vị để dẫn dắt thế giới trong cuộc đổi mới tài chính số, nhưng thành công chỉ có được nếu các cơ quan quản lý hành động một cách quyết liệt, công bằng và có tầm nhìn xa. Câu hỏi then chốt không còn là “liệu các ngân hàng có tham gia hay không?”, mà là “họ sẽ tham gia như thế nào, và làm sao để đảm bảo lợi ích chung?”.

Đối với các nhà đầu tư và người quan sát thị trường, đặc biệt là tại các thị trường mới nổi như Việt Nam, bài học lớn nhất là cần phải theo dõi sát sao không chỉ biến động giá cả, mà còn cả những thay đổi trong chính sách và chiến lược của các định chế tài chính lớn. Sự thay đổi của họ sẽ là một trong những yếu tố quyết định chính đến hình hài và tốc độ phát triển của toàn bộ hệ sinh thái tài sản kỹ thuật số toàn cầu trong thập kỷ tới.

De-banking không phải là một biện pháp quản lý “rủi ro hợp lý”, mà thực chất là một rào cản đối với sự tăng trưởng bền vững, sáng tạo và công bằng tài chính.