Nga và cuộc đua tiền số: Chiến lược vượt cấm vận với Bitcoin và A7A5

Nga đang chuyển hóa áp lực từ các lệnh cấm vận toàn diện thành động lực để xây dựng một hệ sinh thái tài chính kỹ thuật số song song, nơi tiền mã hóa trở thành công cụ sống còn cho thương mại quốc tế. Đúng một năm trước, vào tháng 12/2024, Tổng thống Vladimir Putin từng tuyên bố: “Không ai có thể cấm được Bitcoin”. Lời nói ấy, ban đầu bị coi là lời đáp trả cứng rắn, nay đang trở thành hiện thực sống động giữa làn sóng trừng phạt.

Trong bối cảnh bị cô lập khỏi hệ thống tài chính toàn cầu, Nga không chỉ âm thầm sử dụng Bitcoin mà còn chủ động phát triển các giải pháp tài chính kỹ thuật số mới, với đồng stablecoin A7A5 là minh chứng rõ nét nhất cho nỗ lực này. Theo báo cáo của Chainalysis, khối lượng giao dịch stablecoin liên quan đến Nga đã vọt lên 79 tỷ USD chỉ trong năm 2025, đánh dấu sự bùng nổ chưa từng thấy.

Bối cảnh chuyển mình: Từ phản đối đến chấp nhận và thúc đẩy

Chỉ vài năm trước, Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) vẫn giữ thái độ dè dặt, thậm chí muốn cấm hoàn toàn tiền mã hóa. Tuy nhiên, bức tường cấm vận từ phương Tây sau năm 2022 đã trở thành chất xúc tác thay đổi. Nga bị cắt khỏi hệ thống SWIFT, Visa và Mastercard ngừng dịch vụ, các tài khoản chính phủ bị đóng băng, và hoạt động xuất khẩu dầu – nguồn thu chính chiếm hơn 40% ngân sách quốc gia – bị đe dọa nghiêm trọng.

Những động thái này buộc Moscow phải tìm kiếm những “con đường tài chính mới”. Báo cáo của RAND Corporation công bố ngày 7/8/2025 nhấn mạnh rằng, Moscow ngày càng phụ thuộc vào crypto để duy trì thương mại quốc tế.

Sự chuyển hướng chính sách bắt đầu rõ nét, trong khi đồng minh Belarus bất ngờ chặn truy cập vào các sàn giao dịch lớn như Bybit, OKX và Bitget vào ngày 9/12/2025 vì lý do “quảng cáo không phù hợp”, Nga lại đi theo hướng ngược lại. Ngân hàng Trung ương Nga tuyên bố đã “đồng ý cho phép các nhà đầu tư đủ tiêu chuẩn” tiếp cận thị trường tiền mã hóa.

Động thái này được thừa nhận trực tiếp là để đối phó với các lệnh trừng phạt đang hạn chế “việc sử dụng đồng tiền thông thường cho các khoản thanh toán nước ngoài”. Cụ thể, Phó Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Vladimir Chistyukhin thông báo ngày 9/12/2025 rằng, nhà đầu tư đủ điều kiện, với tài sản trên 100 triệu ruble, nay có thể tiếp cận crypto, thay vì chỉ giới hạn ở nhóm “siêu đủ điều chuẩn” trước đây.

A7A5: “Cỗ máy” stablecoin thách thức trừng phạt

Nổi bật nhất trong hệ sinh thái tiền số của Nga là đồng stablecoin A7A5. Được công ty dịch vụ tài chính A7 LLC có trụ sở tại Moscow ra mắt vào tháng 1/2025, từ đó A7A5 nhanh chóng trở thành công cụ chủ chốt. Không như Bitcoin có giá biến động, A7A5 được thiết kế để có giá trị ổn định, được neo giá với đồng Rúp Nga, tạo sự tin cậy cho giao dịch trong nước và quốc tế.

Dữ liệu từ công ty phân tích blockchain Chainalysis cho thấy quy mô của A7A5 tăng trưởng chóng mặt. Khối lượng giao dịch A7A5 tăng từ 41,2 tỷ USD vào tháng 7/2025 lên 79 tỷ USD vào tháng 11/2025. Mức tăng hơn 240% số coin đang lưu hành chỉ trong vài tháng, với các giao dịch chuyển tiền hàng ngày vượt quá 1 tỷ USD, đã khiến nó trở thành stablecoin lớn nhất không neo theo đồng USD.

Andrew Fierman, Trưởng bộ phận An ninh Quốc gia tại Chainalysis, mô tả A7A5 là “một công cụ độc đáo để vượt qua các lệnh trừng phạt”. Nó cho phép tạo ra các kênh xuất nhập khẩu có thể được định hình lại linh hoạt, bỏ qua các hệ thống ngân hàng truyền thống. Cơ chế này được vận hành tinh vi thông qua các trung gian ở những quốc gia như Kyrgyzstan – nơi có hệ sinh thái crypto bùng nổ và đóng vai trò trung chuyển.

Theo báo cáo của TRM Labs ngày 21/7/2025, các mạng lưới này còn phức tạp hóa việc truy vết bằng cách chuyển đổi nhiều loại quỹ, kể cả từ các hoạt động bất hợp pháp, vào những stablecoin phổ biến như USDT.

Cơ chế hoạt động: Cách tiền mã hóa luân chuyển trong nền kinh tế Nga

Hệ sinh thái tài chính ngầm của Nga vận hành qua một mạng lưới phức tạp nhưng hiệu quả, với các giao dịch ngầm được thực hiện qua những sàn OTC (over-the-counter) như Garantex ở Moscow và các kênh Telegram kín đáo.

• Khai thác Bitcoin trở thành “cỗ máy kiếm tiền thầm lặng”

Với lợi thế về năng lượng giá rẻ và khí hậu lạnh ở Siberia, Nga hiện chiếm khoảng 16% tỷ lệ băm (hash rate) toàn cầu của Bitcoin. Chỉ riêng năm 2023, Nga đã “đào” được 54.000 BTC, trị giá hàng tỷ USD. Ngành công nghiệp khai thác tiền số này đã được chính thức thừa nhận và trở thành một trụ cột kinh tế mới. Phó Giám đốc Maxim Oreshkin đã công nhận đây là yếu tố then chốt cho sự ổn định kinh tế.

• Chu trình thanh toán quốc tế

Các tập đoàn dầu khí và xuất nhập khẩu của Nga thực hiện một chu trình khép kín: xuất khẩu hàng hóa như dầu mỏ sang các đối tác như Trung Quốc và Ấn Độ, nhận thanh toán bằng Nhân dân tệ hoặc Rupee, sau đó dùng số tiền này để mua BTC, ETH hoặc đặc biệt là USDT. Theo phân tích của Business Insider ngày 15/8/2025, mạng lưới thanh toán crypto-fueled này đã giúp Nga xuất khẩu hàng tỷ USD dầu mỏ mà không cần qua hệ thống ngân hàng truyền thống. Cuối cùng, số tiền mã hóa này được chuyển đổi ngược lại thành Rúp để sử dụng trong nước, hoàn toàn né tránh được hệ thống SWIFT và các hạn chế của USD.

• Mở rộng sang nhập khẩu công nghệ cao

Sự trỗi dậy của crypto ở Nga không chỉ dừng ở dầu mỏ, các công ty Nga ngày càng sử dụng USDT để mua linh kiện drone, thiết bị điện tử và công nghệ cao từ thị trường ngầm, hình thành một mạng lưới thương mại song song không được quy định. Báo cáo của OneSafe mô tả đây là “nền kinh tế ngầm phồn thịnh”, nơi stablecoin như A7A5 và USDT trở thành “tiền tệ” chính cho thương mại hàng ngày.

Phản ứng của phương Tây, rủi ro và thách thức

Cộng đồng quốc tế không đứng ngoài cuộc và liên tục siết chặt các biện pháp đối phó, Liên minh Châu Âu (EU) đã hai lần đưa A7 và A7A5 vào danh sách trừng phạt. Lần đầu vào tháng 7/2025 với cáo buộc liên quan đến can thiệp bầu cử tại Moldova, và lần thứ hai vào ngày 23/10/2025 thông qua gói trừng phạt thứ 19, EU trực tiếp gọi A7A5 là “một công cụ xuất sắc để tài trợ cho các hoạt động hỗ trợ cho cuộc xâm lược quân sự của Nga”.

Tuy nhiên, các biện pháp này tỏ ra hạn chế hiệu quả trước một hệ thống được xây dựng có chủ đích để chống lại chúng. Các chuyên gia cảnh báo về tốc độ và quy mô của hoạt động này. Ari Redbord, cựu quan chức Bộ Tài chính Mỹ và hiện là Giám đốc Chính sách tại TRM Labs, cảnh báo: “Các thế lực xấu đang di chuyển nhanh hơn bao giờ hết”, khi hàng triệu USD có thể được chuyển chỉ bằng vài cú click, làm suy yếu hiệu quả của cấm vận.

Báo cáo Chainalysis tháng 2/2025 ước tính 25 tỷ USD giao dịch bất hợp pháp liên quan stablecoin trong năm trước, với Nga là một trong những nguồn lớn nhất. Rủi ro này được minh họa rõ nét khi vào cuối tháng 11/2025, Anh đã bắt giữ các thành viên của một mạng lưới rửa tiền tỷ USD, bao gồm việc mua ngân hàng ở Kyrgyzstan để hỗ trợ thanh toán quân sự Nga.

Mặt khác, phân tích của Global Ledger ngày 17/11/2025 tiết lộ dòng vốn Nga vẫn len lỏi qua các sàn giao dịch lớn CEXs, trong khi các sàn như Binance và KuCoin phải vật lộn để chặn dòng tiền bị trừng phạt nhưng vẫn tiếp cận được ở một số khu vực.

Hệ thống tài chính song song và sự chia rẽ khu vực

Nga đang xây dựng một hệ thống thanh toán độc lập kết hợp giữa tiền mã hóa đặc biệt là stablecoin và đồng Rúp kỹ thuật số (CBDC) trong tương lai. Chiến lược này được coi là “bước đệm” cho một trật tự tài chính mới, thách thức quyền lực của USD và thúc đẩy các quốc gia bị trừng phạt khác học hỏi.

Sự khác biệt trong cách tiếp cận giữa Nga và Belarus cho thấy một sự chia rẽ trong khu vực. Trong khi Belarus siết chặt kiểm soát và yêu cầu giao dịch phải thông qua Khu Công nghệ Cao (HTP) với mức thuế ưu đãi 9%, Nga lại nới lỏng một cách có kiểm soát để giữ dòng chảy thương mại.

Các chuyên gia dự đoán Nga sẽ không theo lối mòn của Belarus, mà tiếp tục sử dụng crypto cho thương mại dưới cấm vận, với kế hoạch xây dựng quy định thống nhất trong Khối kinh tế Á-Âu (EAEU) vào năm 2026. Sự phân kỳ này làm nổi bật những thách thức phức tạp mà các quốc gia bị trừng phạt phải đối mặt khi cố gắng cân bằng giữa kiểm soát tài chính nội địa và nhu cầu thực tế về các hệ thống thanh toán thay thế.

Kết luận

Hành trình chuyển đổi sang tiền mã hóa của Nga là một nghiên cứu điển hình về cách địa chính trị định hình lại cảnh quan tài chính. Không còn là một công cụ biên duyên, tiền mã hóa ở Nga đã trở thành một trụ cột chiến lược cho sự tồn tại kinh tế. Mặc dù các động thái như phát triển A7A5 có thể mang lại lợi ích trước mắt, nhưng chúng cũng làm sâu sắc thêm sự chia tách của Nga khỏi hệ thống tài chính toàn cầu, đồng thời tạo ra những rủi ro mới về tuân thủ pháp luật, an ninh và ổn định kinh tế.

Với Nga kiểm soát 16% hashrate toàn cầu và giao dịch A7A5 đạt 79 tỷ USD, câu chuyện này không chỉ là “đòn lách luật” tạm thời mà đang thực sự định hình lại địa chính trị tài chính. Cuộc đối đầu giữa các lệnh trừng phạt của phương Tây và sự đổi mới tài chính của Nga sẽ tiếp tục định hình tương lai của thương mại quốc tế và quyền lực kinh tế trong những năm tới.