Chênh lệch lãi suất Mỹ - Nhật thu hẹp: Ý nghĩa và tác động đến thị trường tài chính

Trong thế giới tài chính, lãi suất là một trong những công cụ quan trọng nhất mà các ngân hàng trung ương sử dụng để điều tiết kinh tế. Khi nói đến chênh lệch lãi suất giữa hai nền kinh tế lớn như Mỹ và Nhật Bản, chúng ta đang đề cập đến sự khác biệt giữa mức lãi suất do Fed và BOJ đặt ra.

Gần đây, với việc Fed dần cắt giảm lãi suất để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế Mỹ, trong khi BOJ đang cân nhắc tăng lãi suất để kiểm soát lạm phát và ổn định đồng yên, khoảng cách này đang thu hẹp. Điều này không chỉ là một con số khô khan mà còn mang theo những hàm ý sâu sắc đối với các nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới bước chân vào thị trường tài chính.

Hãy cùng WikiFX khám phá từng bước một, bắt đầu từ những khái niệm cơ bản, để hiểu rõ hơn về hiện tượng này. Chúng ta sẽ đi sâu vào dữ liệu thực tế, ví dụ lịch sử, và cân nhắc cả những lợi ích lẫn rủi ro, giúp bạn có cái nhìn toàn diện mà không bị lạc trong mớ lý thuyết phức tạp.

Lãi suất của Fed là gì và vai trò của nó trong nền kinh tế Mỹ

Trước tiên, hãy làm rõ lãi suất của Fed. Fed, hay Cục Dự trữ Liên bang Mỹ, là ngân hàng trung ương của Hoa Kỳ, chịu trách nhiệm quản lý chính sách tiền tệ để duy trì ổn định giá cả, thúc đẩy việc làm và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Lãi suất chính sách của Fed, thường gọi là lãi suất quỹ liên bang (Federal Funds Rate), là mức lãi suất mà các ngân hàng thương mại vay mượn lẫn nhau qua đêm. Đây là công cụ chính để Fed ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống tài chính.

Khi Fed tăng lãi suất, chi phí vay vốn trở nên đắt đỏ hơn, giúp kiềm chế lạm phát bằng cách giảm tiêu dùng và đầu tư. Ngược lại, khi cắt giảm lãi suất, Fed khuyến khích vay mượn, kích thích kinh tế phục hồi sau suy thoái. Ví dụ, trong giai đoạn hậu đại dịch COVID-19, Fed đã duy trì lãi suất thấp kỷ lục để hỗ trợ nền kinh tế, nhưng từ năm 2022, họ bắt đầu tăng mạnh để chống lạm phát cao. Đến tháng 12/2025, sau một loạt cắt giảm, lãi suất quỹ liên bang đang ở mức khoảng 3.75%, theo quyết định của Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) tại cuộc họp ngày 10/12/2025. Điều này phản ánh sự chuyển hướng từ chính sách thắt chặt sang nới lỏng hơn, nhằm tránh suy thoái trong bối cảnh lạm phát đã ổn định.

Lãi suất Fed không chỉ ảnh hưởng nội địa mà còn lan tỏa toàn cầu, vì đồng đô la Mỹ (USD) là đồng tiền dự trữ thế giới. Các nhà đầu tư quốc tế thường đổ tiền vào tài sản Mỹ khi lãi suất cao, tăng cường sức mạnh cho USD.

Lãi suất của BOJ và đặc thù của nền kinh tế Nhật Bản

Bây giờ, hãy chuyển sang BOJ – Ngân hàng Nhật Bản, cơ quan quản lý chính sách tiền tệ của đất nước mặt trời mọc. BOJ đặt lãi suất chính sách (Policy Rate) để kiểm soát lạm phát, hỗ trợ tăng trưởng và ổn định đồng yên Nhật (JPY). Không giống Fed, BOJ đã duy trì lãi suất thấp, thậm chí âm trong nhiều năm, để chống lại tình trạng giảm phát kéo dài và thúc đẩy xuất khẩu.

Lãi suất BOJ hiện tại là 0.5%, và dự kiến sẽ tăng lên 0.75% tại cuộc họp ngày 18-19/12/2025, theo khảo sát của Reuters với các nhà kinh tế. Đây là động thái tiếp nối chu kỳ tăng lãi suất đầu tiên kể từ tháng 1/2025, nhằm ứng phó với lạm phát tăng và tiền lương cải thiện ở Nhật Bản. Lịch sử cho thấy, từ năm 1972 đến nay, lãi suất BOJ trung bình chỉ khoảng 2.22%, với mức thấp kỷ lục -0.1% vào giai đoạn 2016-2023. Chính sách lãi suất thấp này giúp Nhật Bản duy trì lợi thế cạnh tranh xuất khẩu, nhưng cũng khiến đồng yên yếu đi so với các đồng tiền khác.

BOJ đại diện cho một nền kinh tế tập trung vào xuất khẩu và công nghệ, nơi lãi suất thấp khuyến khích doanh nghiệp vay vốn đầu tư, nhưng cũng tạo ra rủi ro bong bóng tài sản nếu không kiểm soát tốt.

So sánh lãi suất Fed và BOJ: Chênh lệch đại diện cho điều gì?

Khi đặt lãi suất Fed và BOJ bên cạnh nhau, chúng ta thấy rõ sự tương phản. Fed thường phản ứng nhanh với lạm phát và tăng trưởng, dẫn đến lãi suất cao hơn (hiện khoảng 3.75%), trong khi BOJ ưu tiên ổn định giá cả thấp, giữ lãi suất ở mức 0.5%. Chênh lệch lãi suất (Interest Rate Differential) giữa hai bên, thường tính bằng sự khác biệt giữa lợi suất trái phiếu chính phủ 10 năm hoặc lãi suất chính sách, đại diện cho sức hấp dẫn tương đối của hai đồng tiền.

Ví dụ, chênh lệch rộng (Fed cao hơn BOJ) làm USD hấp dẫn hơn, thu hút dòng vốn toàn cầu đổ vào Mỹ, trong khi yên Nhật trở thành nguồn vốn rẻ cho các giao dịch vay mượn. Ngược lại, chênh lệch thu hẹp nghĩa là BOJ đang “bắt kịp” Fed, làm đồng yên mạnh lên và giảm lợi thế của USD.

Dữ liệu lịch sử từ FRED cho thấy, từ năm 1971 đến 2025, chênh lệch này dao động mạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ giá USD/JPY. Cụ thể, khi chênh lệch rộng ra vào năm 2022-2023, USD/JPY tăng vọt lên mức 150-160, phản ánh yên yếu.

Chênh lệch này không chỉ là số liệu kinh tế mà còn phản ánh sự khác biệt trong chính sách: Fed tập trung chống lạm phát, BOJ ưu tiên chống giảm phát.

Chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ kỳ hạn 2 năm giữa Mỹ - Nhật từ năm 2000 đến 2023 - Nguồn: CME Group

Tại sao chênh lệch lãi suất lại quan trọng?

Chênh lệch lãi suất giữa Mỹ và Nhật không phải là con số trừu tượng; nó là động lực chính lái hướng dòng vốn toàn cầu. Khi chênh lệch rộng, nhà đầu tư thường thực hiện “carry trade” (giao dịch chênh lệch lãi suất): vay yên Nhật lãi thấp để đầu tư vào tài sản Mỹ lãi cao, kiếm lợi từ sự khác biệt.

Theo AMRO, chênh lệch tăng mạnh từ 2022 đã thúc đẩy carry trade, với quy mô lên đến hàng nghìn tỷ USD. Điều này làm yên yếu đi, hỗ trợ xuất khẩu Nhật nhưng tăng rủi ro lạm phát nhập khẩu.

Ngược lại, chênh lệch thu hẹp làm carry trade kém hấp dẫn, dẫn đến “unwind” (giải thể) vị thế, khiến yên mạnh lên và USD yếu đi. Dữ liệu từ MacroMicro cho thấy, chênh lệch lợi suất 10 năm Mỹ-Nhật thu hẹp từ 4% năm 2023 xuống dưới 3% năm 2025 đã đẩy USD/JPY giảm từ 155 về quanh 150.

Ví dụ thực tế: Vào tháng 7/2024, khi BOJ tăng lãi suất bất ngờ, chênh lệch thu hẹp đã gây biến động thị trường toàn cầu, với chỉ số Nikkei giảm 12% và Bitcoin mất 15% giá trị do unwind carry trade.

Quan trọng hơn, chênh lệch này ảnh hưởng đến lạm phát, tăng trưởng và ổn định tài chính. Ở Nhật, chênh lệch rộng có thể gây “vòng xoáy tiêu cực” (negative spiral) như lạm phát thấp và yên yếu kéo dài, theo cảnh báo từ MUFG.

Khi chênh lệch thu hẹp: Tác động tích cực và tiêu cực

Sự thu hẹp chênh lệch lãi suất Fed-BOJ mang lại cả cơ hội lẫn thách thức. Trước hết, về mặt tích cực: Đồng yên mạnh lên giúp giảm chi phí nhập khẩu cho Nhật Bản, kiểm soát lạm phát và tăng sức mua cho người dân. Đối với nhà đầu tư forex, đây là tín hiệu bán USD/JPY, với dự báo tỷ giá có thể phá vỡ mốc 150 nếu BOJ tăng lãi suất như dự kiến. Toàn cầu, thu hẹp giảm rủi ro carry trade unwind đột ngột, ổn định thị trường crypto và cổ phiếu, nơi dòng vốn từ Nhật thường chảy vào.

Tuy nhiên, mặt tiêu cực không thể bỏ qua, bởi vì unwind carry trade có thể gây biến động mạnh, như trường hợp năm 2024 khi chênh lệch thu hẹp dẫn đến bán tháo tài sản rủi ro, ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán Mỹ và châu Âu. Đối với Nhật, lãi suất tăng có thể làm chậm tăng trưởng kinh tế, tăng chi phí vay cho doanh nghiệp.

Dữ liệu từ IMF cho thấy, các đợt thu hẹp chênh lệch đột ngột đã gây biến động tỷ giá lên đến 10-15% trong ngắn hạn. Trong forex, điều này làm giảm lợi nhuận từ carry trade, buộc nhà đầu tư phải điều chỉnh chiến lược.

Về crypto và blockchain, thu hẹp có thể làm giảm dòng vốn đầu cơ từ Nhật – một thị trường lớn về giao dịch tiền mã hóa – dẫn đến biến động giá Bitcoin hoặc Ethereum, đặc biệt nếu kết hợp với Fed cắt giảm lãi suất.

Mối quan hệ giữa tỷ giá hối đoái và chênh lệch lãi suất - Nguồn: BabyPips

Kết luận

Sự thu hẹp chênh lệch lãi suất giữa Mỹ và Nhật Bản là một phần của bức tranh kinh tế toàn cầu lớn hơn, nơi các chính sách tiền tệ giao thoa và tạo ra cơ hội cũng như rủi ro. Đối với người mới tham gia thị trường tài chính, việc hiểu rõ hiện tượng này giúp bạn đưa ra quyết định sáng suốt, tránh bị cuốn theo biến động. Hãy nhớ rằng, thị trường luôn thay đổi, và dữ liệu gần đây cho thấy xu hướng thu hẹp có thể tiếp diễn vào năm 2026 nếu BOJ duy trì đà tăng lãi suất.

Bài viết được tổng hợp, nghiên cứu và thực hiện bởi WikiFX, nội dung chỉ mang tính chất tham khảo, không phải lời khuyên đầu tư. WikiFX không khuyến khích người đọc mở tài khoản tại bất kỳ sàn Forex nào nếu chưa tự trang bị kiến thức vững vàng và tra cứu thông tin kỹ lưỡng.

Các câu hỏi thường gặp (FAQ)

1. Chênh lệch lãi suất Mỹ - Nhật thu hẹp nghĩa là gì?

Đó là khi khoảng cách giữa lãi suất của Fed (Mỹ) và BOJ (Nhật) nhỏ lại, thường do BOJ tăng lãi suất trong khi Fed cắt giảm, dẫn đến đồng yên mạnh lên so với đô la.

2. Tác động đến tỷ giá USD/JPY như thế nào?

Thu hẹp chênh lệch thường làm USD/JPY giảm, nghĩa là yên mạnh hơn. Ví dụ, từ năm 2023-2025, tỷ giá đã giảm từ 160 xuống quanh 150 khi chênh lệch nhỏ lại.

3. Có rủi ro gì cho nhà đầu tư forex?

Rủi ro chính là biến động từ unwind carry trade, có thể gây lỗ lớn nếu vị thế không được quản lý tốt, nhưng cũng tạo cơ hội mua yên với giá thấp.

4. Làm thế nào để theo dõi chênh lệch này?

Bạn có thể theo dõi qua dữ liệu từ FRED, MacroMicro hoặc các nền tảng như Trading Economics, tập trung vào lợi suất trái phiếu 10 năm và lãi suất chính sách.

5. Tại sao nên tra cứu sàn môi giới trên WikiFX?

WikiFX cung cấp thông tin độc lập về uy tín sàn, giúp bạn tránh rủi ro lừa đảo và chọn đối tác đáng tin cậy trước khi đầu tư.