Trung Quốc định hình lại trật tự tiền tệ toàn cầu: Sức mạnh của Vàng và sự trỗi dậy của mBridge

Một cuộc cách mạng tài chính đang diễn ra trong thầm lặng khi Trung Quốc xây dựng mạng lưới hạ tầng song song để thách thức vị thế độc tôn của đồng đô la Mỹ.

Mỗi khi giá vàng lập kỷ lục mới, thị trường thường tìm kiếm lý do từ lạm phát, bất ổn địa chính trị, hay nhu cầu đầu tư. Nhưng phân tích sâu hơn cho thấy một động lực cơ bản và dai dẳng hơn: Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đã trở thành thực thể đơn lẻ quyền lực nhất trên thị trường vàng toàn cầu.

Tính đến cuối năm 2025, giá vàng đã tăng hơn 55% so với đầu năm, một mức tăng ấn tượng phản ánh rõ nét sức ảnh hưởng từ các quyết định chiến lược của Bắc Kinh. Đằng sau những con số báo cáo chính thức là một chiến lược tích lũy quy mô lớn, được thực hiện một cách có hệ thống qua nhiều kênh, nhằm kiến tạo một trật tự tiền tệ thế giới mới ít phụ thuộc vào phương Tây.

Mô hình tích lũy vàng “hai mặt” của Trung Quốc

Theo phân tích chi tiết từ chuyên gia Jan Nieuwenhuijs, nhà nghiên cứu vàng độc lập với phương pháp luận được nhiều tổ chức tài chính lớn tham khảo, trong quý III/2025, lượng vàng thực tế PBoC mua vào đạt 118 tấn. Con số này bao gồm cả phần được báo cáo và phần không được báo cáo, thể hiện mức tăng 39% so với tháng trước và 55% so với cùng kỳ năm ngoái.

Sự khác biệt lớn nhất nằm ở tổng dự trữ khi ước tính từ phương pháp của Nieuwenhuijs cho thấy tổng dự trữ vàng tiền tệ thực tế của Trung Quốc lên tới 5.411 tấn vào cuối quý III/2025. Trong khi đó, con số chính thức mà PBoC báo cáo cho Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) chỉ là 2.304 tấn. Sự chênh lệch đến hơn 2,3 lần này, không phải là một sai sót kế toán, mà là kết quả của một chiến lược giao dịch bí mật, thường được thực hiện qua các kênh gián tiếp để tránh gây biến động mạnh trên thị trường.

Các dữ liệu công khai khác cũng củng cố cho xu hướng này, dữ liệu từ Trading Economics xác nhận dự trữ vàng báo cáo chính thức của Trung Quốc tăng lên 2.303,5 tấn trong quý III, từ mức 2.298,53 tấn quý trước. Đáng chú ý, đến đầu tháng 12/2025, PBoC đã kéo dài chuỗi mua vàng lên tháng thứ 13 liên tiếp - một động thái kiên định hiếm thấy. Những con số này, dù chỉ phản ánh một phần bề nổi, vẽ nên bức tranh về một Ngân hàng Trung ương đang tích cực và liên tục bổ sung vàng vào kho dự trữ quốc gia.

Tổng dự trữ vàng tiền tệ thực tế của Trung Quốc lên tới 5.411 tấn vào cuối quý III/2025 - Nguồn: Jan Nieuwenhuijs, Money Metals

Lý do địa chính trị đằng sau cơn khát vàng

Lý do đằng sau chiến lược tích trữ vàng khổng lồ của Trung Quốc đã vượt xa khỏi khuôn khổ đa dạng hóa tài sản dự trữ thông thường. Là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc đang phản ứng trước một thực tế địa chính trị quan trọng: việc “vũ khí hóa” đồng USD kể từ sau cuộc xung đột Ukraine năm 2022.

Các biện pháp trừng phạt tài chính chưa từng có tiền lệ từ phương Tây, đặc biệt là việc đóng băng một phần dự trữ ngoại hối của Ngân hàng Trung ương Nga, đã gửi đi một tín hiệu rõ ràng về rủi ro của việc phụ thuộc quá mức vào hệ thống tài chính do Mỹ dẫn dắt.

Do đó, đợt mua vào ồ ạt và kín đáo của Trung Quốc, cùng với các quốc gia như Ả Rập Xê-út, không nên được xem đơn thuần là một công cụ phòng hộ. Nó là một chiến lược dài hạn nhằm thay thế vị thế của đồng đô la Mỹ trong hệ thống dự trữ và thương mại quốc tế.

Trung Quốc nhận thức rõ “đặc quyền cắt cổ” mà Mỹ nắm giữ trong hơn 80 năm qua khi đồng USD là đồng tiền dự trữ toàn cầu, cho phép in tiền để chi trả cho hàng nhập khẩu. Bắc Kinh đang tìm cách xây dựng một lựa chọn thay thế, nhưng lại muốn tránh những rủi ro đi kèm khi để đồng Nhân dân tệ đơn thuần trở thành đồng tiền dự trữ mới.

mBridge: Kiến trúc hạ tầng cho một hệ thống thương mại phi đô la

Một trong những minh chứng rõ nét nhất cho hướng đi chiến lược này chính là dự án mBridge. Đây là sáng kiến hợp tác giữa Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) và các ngân hàng trung ương của Trung Quốc, Hong Kong, Thái Lan, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) cùng Saudi Arabia, bắt đầu từ năm 2021.

Vào ngày 19 tháng 11 năm 2025, dự án đã đạt một cột mốc lịch sử: Chủ tịch Ngân hàng Trung ương UAE thực hiện giao dịch tiền kỹ thuật số mang tính biểu tượng đầu tiên với Thống đốc PBoC, đánh dấu việc chính thức vận hành thực tế của hệ thống. Đây là lần đầu tiên UAE sử dụng đồng dirham kỹ thuật số để thanh toán trực tiếp cho Trung Quốc, hoàn toàn bỏ qua đồng đô la Mỹ.

Cơ chế hoạt động và tầm nhìn “bản vị vàng” của mBridge

Về bản chất, mBridge là một nền tảng tiền kỹ thuật số ngân hàng trung ương (CBDC) đa phương dạng bán buôn. Nó cho phép các ngân hàng trung ương và tổ chức tài chính tham gia thực hiện thanh toán xuyên biên giới tức thì, sử dụng trực tiếp đồng tiền kỹ thuật số của từng quốc gia. Công nghệ sổ cái phân tán (DLT) giúp các giao dịch này trở nên nhanh hơn, rẻ hơn, an toàn hơn và quan trọng nhất là miễn nhiễm với hệ thống SWIFT và các biện pháp trừng phạt tài chính truyền thống.

Tuy nhiên, tầm nhìn dài hạn còn xa hơn thế, để mBridge trở thành một hệ thống thay thế bền vững, khái niệm “bản vị vàng mBridge” đã được đưa ra. Theo đó, bất kỳ khoản thặng dư tiền tệ địa phương nào (ví dụ: Nhân dân tệ, Dirham, Baht) tích lũy được thông qua thương mại trên nền tảng, phải có khả năng được trao đổi trực tiếp lấy vàng trên một thị trường có tính thanh khoản cao.

Điều này đòi hỏi một mạng lưới kho lưu ký và thanh toán bù trừ vàng quốc tế mới, độc lập với các trung tâm truyền thống như London hay New York.

Xương sống vật lý của hệ thống mới

Chính tại đây, chiến lược vàng của Trung Quốc thể hiện sự gắn kết chặt chẽ. Để hỗ trợ cho tầm nhìn “bản vị vàng” của mBridge, Sàn Giao dịch Vàng Quốc tế Thượng Hải (SGEI) được định vị là trụ cột hạ tầng.

Được thành lập tại Khu Thương mại Tự do Thượng Hải (FTZ) từ năm 2014, SGEI đã có bước tiến quan trọng vào ngày 26 tháng 6 năm 2025 khi khai trương kho lưu ký ở nước ngoài đầu tiên tại Hong Kong, do Ngân hàng Trung Quốc (Hong Kong) vận hành. Động thái này cho phép các nhà đầu tư quốc tế giao dịch vàng định danh bằng Nhân dân tệ và nhận vàng vật chất tại Hong Kong, vượt qua các rào cản thuế quan của đại lục.

Kế hoạch là sẽ mở rộng mạng lưới này ra toàn cầu. Mô hình được kế thừa từ hệ thống nội địa thành công của SGE, với cơ chế “tập trung hóa, bù trừ và đa tầng”, bao gồm 18 ngân hàng lưu ký biên và 70 kho vàng được chứng nhận tại 36 thành phố trên khắp Trung Quốc. SGEI chính là câu trả lời cho yêu cầu về một mạng lưới lưu ký vàng quốc tế mới, tạo ra “hệ thống đường ống thứ cấp” xung quanh hệ thống đô la truyền thống.

Sự dịch chuyển quyền lực

Tác động tổng hợp từ chiến lược của Trung Quốc và làn sóng mua vàng của các ngân hàng trung ương toàn cầu đang tạo ra một sự dịch chuyển lịch sử trong cơ cấu dự trữ quốc tế.

Theo ước tính, tổng dự trữ vàng tiền tệ toàn cầu đã đạt 40.225 tấn vào cuối quý III/2025. Điểm nhấn đáng chú ý là 49% khối lượng khổng lồ này hiện thuộc sở hữu của các quốc gia ngoài khối phương Tây, được định nghĩa bao gồm Mỹ, Anh, Tây Âu và Úc. Đây là một bước nhảy vọt so với tỷ lệ chỉ 25% trong thập niên 1990, phản ánh rõ ràng xu hướng dịch chuyển quyền lực kinh tế.

Tổng dự trữ vàng tiền tệ toàn cầu đã đạt 40.225 tấn vào cuối quý III/2025 - Nguồn: Jan Nieuwenhuijs, Money Metals

Nhờ giá vàng tăng mạnh dưới tác động của nhu cầu mua vào, tỷ trọng vàng trong tổng dự trữ quốc tế toàn cầu đã tăng vọt lên gần 28%, từ mức 21% của năm 2024. Một số tính toán thậm chí cho thấy con số này tiệm cận 30% nếu xét theo giá trị thị trường hiện tại. Đây là mức tăng 7 điểm phần trăm chỉ trong một năm - một tốc độ chuyển dịch chưa từng có tiền lệ.

Xu hướng này được củng cố bởi dữ liệu từ Hội đồng Vàng Thế giới (World Gold Council). Trong nửa đầu năm 2025, các ngân hàng trung ương toàn cầu đã mua ròng 415 tấn vàng, và một khảo sát của tổ chức này cho thấy 95% các ngân hàng trung ương được hỏi dự kiến dự trữ vàng toàn cầu sẽ tiếp tục tăng trong 12 tháng tới.

Đặc biệt, trong quý III/2025, tổng lượng mua ròng ước tính đạt 220 tấn, tăng 28% so với quý trước, với khoảng hai phần ba đến từ các ngân hàng không công bố số liệu mua ròng - một dấu hiệu phù hợp với hoạt động bí mật mà Trung Quốc được cho là đi đầu.

Một trật tự tiền tệ đa cực và bài toán cho tương lai

Chiến lược của Trung Quốc là một “trò chơi chiến lược rất dài”, được xây dựng trên ba trụ cột chính: tích lũy vàng vật chất quy mô lớn, phát triển hạ tầng kỹ thuật số độc lập (mBridge), và xây dựng mạng lưới giao dịch, lưu ký vàng toàn cầu (SGEI). Mục tiêu cuối cùng không nhất thiết là để Nhân dân tệ thay thế hoàn toàn đô la Mỹ trong một sớm một chiều - một viễn cảnh khó xảy ra do sự thâm căn cố đế của đồng đô la trong thương mại, tài chính và thói quen toàn cầu.

Thay vào đó, Bắc Kinh đang thành công trong việc tạo ra một “đường ray thứ hai”, một hệ thống song song cung cấp sự lựa chọn thực tế cho các giao dịch quốc tế. Hệ thống này giúp giảm thiểu rủi ro địa chính trị, tăng cường độc lập tài chính và từng bước định hình một trật tự tiền tệ đa cực, nơi không có đồng tiền nào nắm giữ đặc quyền thống trị tuyệt đối.

Đối với các nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới tham gia thị trường tài chính, đây là một thông điệp quan trọng: vàng không còn chỉ là tài sản trú ẩn an toàn thuần túy. Nó đã trở thành một công cụ địa chính trị then chốt và nền tảng hạ tầng tài chính trong cuộc cạnh tranh quyền lực toàn cầu thế kỷ 21.

Theo dõi sát sao các động thái của PBoC, tiến triển của mBridge và sự mở rộng của SGEI sẽ là chìa khóa để nắm bắt các xu hướng thị trường sâu sắc trong năm 2026 và những thập kỷ tiếp theo. Một kỷ nguyên mới trong hệ thống tiền tệ quốc tế đang dần hé lộ, và vàng một lần nữa đứng ở trung tâm của sự chuyển đổi lịch sử này.