Cuộc họp sắp tới của Fed có thể dẫn đến quyết định gây chia rẽ sâu sắc nhất trong nhiều năm

Một cuộc họp định đoạt vận mệnh kinh tế Mỹ sẽ diễn ra vào ngày 10-11/12 tới đây, nhưng các nhà hoạch định chính sách lại tiến vào đó với những quan điểm trái ngược gay gắt. Sự chia rẽ nội bộ hiếm thấy này không chỉ phá vỡ uy tín của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) mà còn khiến giới đầu tư toàn cầu phải đối mặt với làn sóng bất ổn mới, trong bối cảnh nền kinh tế đang ở ngã ba đường giữa lạm phát dai dẳng và nguy cơ suy thoái.

Sự kết thúc của thời kỳ đồng thuận

Thời kỳ đồng thuận vốn là dấu ấn trong nhiệm kỳ của Chủ tịch Jerome Powell dường như đã chính thức khép lại. Cuộc họp chính sách tiền tệ vào tháng 10 vừa qua là một minh chứng rõ nét cho thấy sự rạn nứt.

Trong khi đa số thành viên Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) ủng hộ việc cắt giảm lãi suất 0.25%, Thống đốc Stephen Miran – một đồng minh được cựu Tổng thống Donald Trump bổ nhiệm – lại công khai ủng hộ một đợt cắt mạnh 0.5% để hỗ trợ thị trường lao động. Ngược lại, Chủ tịch Ngân hàng Dự trữ Liên bang Kansas City Jeffrey Schmid lại phản đối bất kỳ đợt cắt giảm nào, với lập luận rằng lạm phát vẫn còn quá cao so với mục tiêu 2%.

Sự chia rẽ “hiếm có” này – khi các thành viên phản đối cả hai phía chính sách – được ghi nhận là lần đầu tiên xảy ra kể từ năm 2019. Nó phản ánh một FOMC bị phân cực sâu sắc giữa phe “diều hâu” (hawk) ưu tiên chống lạm phát bằng mọi giá và phe “chim bồ câu” (dove) lo ngại về tăng trưởng kinh tế và thị trường việc làm.

Tình hình càng trở nên phức tạp hơn bởi việc thiếu hụt các dữ liệu kinh tế mới nhất, một hệ quả từ đợt đóng cửa chính phủ Mỹ trước đó, khiến các nhà hoạch định chính sách phần nào phải đưa ra quyết định trong “màn sương” mù mịt.

Bài học đắt giá từ quá khứ

Giữa làn sóng tranh luận về việc “cắt hay không cắt” lãi suất, một bài phân tích trên tạp chí Fortune đã gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh về những hiểu lầm nguy hiểm xung quanh bản chất của chính sách tiền tệ. Tác giả Alexander William Salter, một học giả kinh tế, chỉ rõ rằng thị trường thường mắc sai lầm khi diễn giải việc lãi suất giảm luôn đồng nghĩa với chính sách tiền tệ nới lỏng (easy money).

Trên thực tế, lãi suất thấp cũng có thể là triệu chứng của một chính sách thắt chặt (tight money) đang khiến nền kinh tế suy yếu: khi Fed không đáp ứng đủ nhu cầu thanh khoản, hoạt động kinh tế chậm lại, nhu cầu vốn giảm và kéo theo giá của vốn – tức lãi suất – đi xuống.

Bài học này đã được trả giá đắt trong cuộc Đại suy thoái 2007-2008. Khi đó, lãi suất giảm xuống gần mức 0 không phải vì tiền tệ dồi dào, mà vì nguồn cung tiền tín dụng trở nên cực kỳ khan hiếm trong khủng hoảng.

Tương tự, động thái in tiền hàng nghìn tỷ USD để mua trái phiếu và ổn định thị trường trong đại dịch Covid-19 của Fed, dù thành công trong việc ngăn chặn sụp đổ tài chính ngắn hạn, lại chính là ngòi nổ cho đợt lạm phát cao nhất trong 40 năm qua. Hành động này, theo phân tích, đã bỏ qua nguyên lý cốt lõi: lạm phát là kết quả của “quá nhiều tiền đuổi theo quá ít hàng hóa”, nhất là trong thời điểm sản xuất đình trệ và chuỗi cung ứng tê liệt.

“Ảo tưởng kiểm soát” và “Hào quang bí ẩn”

Bài viết trên Fortune đi xa hơn khi phủ nhận quan niệm phổ biến rằng Fed “ấn định” lãi suất. Tác giả lập luận rằng, dù quyền lực đến đâu, Fed cũng chỉ là một người chơi trong đại dương thị trường tài chính toàn cầu.

Họ thiết lập mục tiêu cho lãi suất ngắn hạn, nhưng bản thân lãi suất thực tế được hình thành bởi cung và cầu vốn. Fed không kiểm soát được cung-cầu đầu tư, mà công cụ thực sự họ nắm giữ là việc kiểm soát nguồn cung tiền.

Việc các quan chức Fed thích được nhìn nhận như những nhà kỹ trị tài chính đầy bí ẩn, có thể dễ dàng “xoay chuyển thị trường”, theo tác giả, là một ảo tưởng nguy hiểm cần được vén màn. Thực tế, họ cũng “loay hoay trong bóng tối” của những biến động thị trường như bao chủ thể khác.

Từ những phân tích này, bài viết đưa ra lập luận mạnh mẽ: đã đến lúc cần tước bỏ “hào quang bí ẩn” của Fed và giảm bớt sự tôn kính mù quáng dành cho nó. Tác giả đề xuất Quốc hội Mỹ nên sửa đổi nhiệm vụ của Fed, áp đặt một quy tắc chính sách tiền tệ nghiêm ngặt tập trung vào ổn định giá cả, thay vì trao quyền tự quyết định một cách tùy ý cho các quan chức, vốn đã có những “sai lầm thế hệ” như trong các cuộc khủng hoảng 2008 và 2020.

Sự bất ổn và bất đồng nội bộ của Fed không còn là câu chuyện trong phòng họp, mà nó đang trực tiếp khuấy động thị trường tài chính toàn cầu. Chỉ số đo lường biến động VIX đã có lúc tăng lên mức cao nhất kể từ tháng 4, trong khi thị trường trái phiếu kho bạc cũng chứng kiến biến động gia tăng. Dự báo của thị trường về một đợt cắt lãi suất vào tháng 12 dao động mạnh, từ gần 100% xuống chỉ còn 29% tại một thời điểm, phản ánh sự hoang mang và thiếu định hướng rõ ràng từ Fed.

Tuy nhiên, người dân bình thường có thể cảm nhận tác động theo cách thiết thực hơn. Phân tích từ các hãng tin tài chính chỉ ra rằng, lãi suất thế chấp mua nhà có khả năng giảm ngay cả trước khi Fed chính thức hạ lãi suất cơ bản, do các ngân hàng cho vay dự đoán trước động thái này và điều chỉnh theo.

Điều này mở ra cơ hội cho người mua nhà lần đầu và những chủ nhà muốn tái cấp vốn (refinance) để giảm gánh nặng lãi suất. Dù vậy, đây cũng là một tín hiệu hai mặt, vì nó thường gắn liền với những lo ngại về sự suy yếu của nền kinh tế – nguyên nhân chính khiến Fed phải hành động nới lỏng.

Viễn cảnh không mấy lạc quan

Kịch bản được dự báo nhiều nhất cho cuộc họp tháng 12 là một quyết định tiếp tục cắt giảm lãi suất, nhưng đi kèm với số phiếu phản đối thậm chí còn nhiều hơn so với tháng 10. Dù kết quả cuối cùng thế nào, sự chia rẽ sâu sắc và tình trạng thiếu dữ liệu rõ ràng đang khiến Fed mất đi hình ảnh một thể chế vững vàng, thống nhất với “bàn tay sắt” có khả năng dẫn dắt nền kinh tế một cách chắc chắn.

Đối với các nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới tham gia thị trường tài chính, đây là một lời nhắc nhở quan trọng, Fed không phải một vị thần toàn năng có thể kiểm soát mọi diễn biến kinh tế. Các quyết định của họ đôi khi là những phản ứng chậm trễ, dựa trên các mô hình kinh tế không hoàn hảo và không thể thoát khỏi ảnh hưởng của các yếu tố chính trị.