Thị trường Crypto đã thực sự “gãy” sau ngày 10/10/2025?

Thị trường tiền mã hóa tháng 12/2025 mang một diện mạo ảm đạm khác xa sự hưng phấn của đầu tháng 10. Dù Bitcoin giao dịch quanh mốc 86,500 USD, không khí thị trường không còn sự lạc quan về một đợt tăng giá “chắc như đinh đóng cột”. Thay vào đó là cảm giác bất an, những đợt dao động mạnh bất thường dù khối lượng giao dịch không lớn.

Trên mạng xã hội X, cụm từ “something broke” - một thứ gì đó đã gãy vỡ sau ngày 10/10 - được nhắc đi nhắc lại. Dữ liệu từ các tổ chức phân tích hàng đầu xác nhận rằng cảm giác này hoàn toàn có cơ sở: thị trường đã trải qua một cuộc “Đại Giải Cấu” lịch sử, và những vết nứt cấu trúc mà nó để lại vẫn chưa thể hàn gắn.

Khởi nguồn kép

Mọi chuyện bắt đầu từ một tít báo vĩ mô. Vào ngày 10/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố kế hoạch áp thuế 100% lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, đẩy căng thẳng thương mại lên đỉnh điểm và gây chấn động thị trường tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, ít người để ý rằng cùng ngày hôm đó, một mối đe dọa cấu trúc sâu sắc hơn nhiều đã xuất hiện.

MSCI, nhà cung cấp chỉ số toàn cầu lớn thứ hai, đăng tải một văn bản tham vấn đề xuất tái phân loại các Công ty Kho bạc Tài sản số (DAT) - như MicroStrategy - vốn là cầu nối quan trọng biến vốn từ chứng khoán truyền thông thành dòng tiền mua Bitcoin. Đề xuất này, nếu được thông qua vào tháng 2/2026, có thể khiến các DAT bị loại khỏi các chỉ số chính của MSCI, làm tê liệt một “động cơ” then chốt của chu kỳ tăng giá. JPMorgan ước tính đòn bán ép từ quyết định này có thể lên tới 8.8 tỷ USD.

Sự kết hợp giữa cú sốc vĩ mô và mối đe dọa cấu trúc đã tạo ra một cơn địa chấn hoàn hảo. Thị trường crypto, với đặc tính giao dịch 24/7 và không có cơ chế ngừng giao dịch khẩn cấp, đã trở thành chiếc đồng hồ đo rủi ro nhạy cảm nhất toàn cầu. Như Tiến sĩ Avtar Sehra, CEO của STBL, nhận định, ngày 10/10 không chỉ là “ngày thuế quan” mà còn là ngày thị trường phát hiện ra một trong những trụ cột mua lớn nhất của mình có nguy cơ sụp đổ.

Cơ chế hủy diệt hoàn hảo

Cú sốc từ bên ngoài chỉ là mồi lửa, thảm họa thực sự được tạo nên bởi chính cấu trúc mong manh bên trong thị trường crypto.

Đầu tiên là sự biến mất đột ngột của thanh khoản

Trong điều kiện bình thường, sổ lệnh (order book) trên các sàn lớn có đủ độ sâu để hấp thụ áp lực bán vừa phải. Tuy nhiên, phân tích từ Kaiko và Coin Metrics cho thấy một bức tranh thảm khốc: khi biến động ập đến, thanh khoản tại các mức giá gần nhất gần như cạn kiệt.

Trên các sàn lớn như Binance, Crypto.com và Kraken, các lệnh mua có ý nghĩa chỉ xuất hiện ở mức thấp hơn giá trung bình từ 4% đến 10%. Coin Metrics ghi nhận độ sâu sổ lệnh BTCUSDT trong phạm vi ±2% giá trung bình trên Binance giảm hơn 90% trong ngày. Điều này tạo ra một “vùng trống không đáy”, khiến mọi lệnh bán dù nhỏ cũng đẩy giá lao dốc không phanh.

Thứ hai là vòng xoáy thanh lý đòn bẩy khổng lồ

Trước sự kiện, lãi suất funding cho hợp đồng tương lai vĩnh viễn đã tăng vọt, phản ánh vị thế mua đòn bẩy cực kỳ lớn. Khi giá giảm, hàng loạt vị thế này chạm ngưỡng ký quỹ, kích hoạt cơ chế thanh lý tự động (ADL) của các sàn giao dịch. Việc bán ép tài sản thế chấp càng đẩy giá xuống, tạo thành một vòng xoáy hủy diệt không thể kiểm soát.

Kết quả là hơn 19 tỷ USD vị thế đòn bẩy đã bị xóa sổ chỉ trong khoảng 24-48 giờ, một con số kỷ lục chưa từng thấy trong lịch sử crypto, biến đây không còn là một đợt bán thông thường mà thành một cuộc “thanh trừng hệ thống”.

Thứ ba là sự cố công nghệ và hiện tượng “mất neo” cục bộ làm trầm trọng thêm khủng hoảng

Trong cơn hoảng loạn, một sự cố đáng chú ý đã xảy ra với USDe, đồng stablecoin tổng hợp của Ethena, cùng với BNSOL và wBETH. Trên sàn Binance, do áp lực bán quá lớn, USDe đã mất neo và giao dịch xuống mức 0.60 USD, trong khi trên các sàn khác giá vẫn gần 1 USD.

Vấn đề nằm ở chỗ nhiều sàn sử dụng giá nội bộ (oracle) để định giá tài sản thế chấp. Khi USDe trên Binance sụp đổ, hệ thống tự động định giá lại toàn bộ tài sản thế chấp bằng USDe, dẫn đến hàng nghìn tài khoản bị thanh lý oan. Binance sau đó đã phải bồi thường 283 triệu USD cho người dùng bị ảnh hưởng, một con số cho thấy mức độ nghiêm trọng của sự cố.

Sự kiện này phơi bày một rủi ro căn bản: mô hình rủi ro của nhà giao dịch chỉ vững chắc bằng “mắt xích yếu nhất” trong hệ sinh thái phức tạp này.

Hậu quả tức thì

Hậu quả của cơn địa chấn là tức thời và dữ dội khi Bitcoin, tài sản được coi là an toàn nhất trong thị trường crypto, đã giảm hơn 14% từ đỉnh ngày 6/10. Tuy nhiên, thiệt hại thực sự nằm ở thị trường altcoin.

Các đồng tiền thay thế này, vốn phụ thuộc nhiều vào động lực đầu cơ và thanh khoản dồi dào, đã bị đàn áp không thương tiếc. Sáu trong số 20 đồng tiền lớn nhất đã giảm hơn 40% trong năm nay, với một số như Shiba Inu, SUI hay Avalanche mất tới khoảng 60% giá trị. Sự kiện này đã dập tắt hoàn toàn mọi câu chuyện về “mùa altcoin” đang manh nha trước đó.

Nhưng thiệt hại lớn hơn cả là sự sụp đổ của niềm tin, thị trường bước vào trạng thái mà các nhà giao dịch mô tả là “không có lệnh mua” - không có đủ lệnh mua thực sự gần mức giá hiện tại để hấp thị đợt bán, khiến giá phải giảm sâu hơn nhiều để tìm thấy người sẵn sàng tiếp quản.

Điều này không chỉ tạo ra một ngày đỏ lịch sử, mà còn thay đổi hành vi của toàn bộ thị trường trong nhiều tuần sau đó: các market maker trở nên cực kỳ thận trọng, nhà giao dịch cá nhân thu nhỏ quy mô vị thế, và mọi đợt hồi phục giá đều bị nghi ngờ và bán ra sớm.

Di sản kéo dài

Hai tháng sau thảm họa, thị trường dường như đã ổn định về giá, nhưng về bản chất, nó đã bước vào một “chế độ” hoàn toàn khác biệt so với đầu tháng 10.

Đợt thanh lý khổng lồ đã thực hiện một “cuộc giải cấu quy mô lớn”, loại bỏ phần lớn đòn bẩy và các nhà giao dịch nhỏ lẻ khỏi hệ thống. Số lượng hợp đồng mở (open interest) giảm mạnh, lãi suất funding trở về mức bình thường, phản ánh một thị trường thiếu vắng sự phấn khích và liều lĩnh trước đây. Thanh khoản spot vẫn mỏng, với độ sâu sổ lệnh trên các sàn chính vẫn duy trì ở mức thấp hơn rõ rệt so với đầu tháng 10.

Yếu tố đáng lo ngại nhất là sự đảo chiều của dòng tiền ETF. Trong phần lớn năm 2024 và đầu 2025, quỹ ETF Bitcoin spot đóng vai trò như một nguồn cầu ổn định từ các tổ chức. Tuy nhiên, sau sự kiện 10/10, dòng tiền đã chuyển sang ròng rút mạnh.

Chỉ riêng tháng 11/2025, các nhà đầu tư đã rút 3.6 tỷ USD khỏi các quỹ ETF này, đánh dấu tháng có dòng tiền ra lớn nhất kể từ khi ra mắt. Đặc biệt, quỹ IBIT của BlackRock từng ghi nhận dòng rút kỷ lục 523 triệu USD chỉ trong một ngày. Sự chuyển hướng này cho thấy các nhà đầu tư tổ chức đang thắt chặt ví tiền và tìm kiếm sự an toàn ở các tài sản truyền thống như vàng và trái phiếu.

Hơn nữa, crypto đã bị kéo trở lại và phụ thuộc sâu sắc vào các yếu tố vĩ mô toàn cầu. Bitcoin một lần nữa hành xử như một tài sản có beta cao, nhạy cảm với biến động của thị trường chứng khoán công nghệ và lợi suất trái phiếu.

Sự kiện 10/10 là lời nhắc nhở rõ ràng rằng crypto có thể truyền tải và khuếch đại cú sốc vĩ mô nhanh hơn bất kỳ thị trường nào khác, đơn giản vì nó không bao giờ đóng cửa.

Ba chỉ báo sinh tử và ngã rẽ lớn vào tháng 01/2026

Để đánh giá liệu thị trường có thể hồi phục sức khỏe hay sẽ tiếp tục trong trạng thái uể oải hiện tại, giới phân tập trung vào ba “núm vặn” then chốt có thể đo lường được.

Thứ nhất là dòng tiền ETF, đây vẫn là nguồn cầu biên quan trọng nhất từ phía tổ chức. Một sự hồi phục bền vững của dòng tiền vào sẽ là tín hiệu lạc quan mạnh mẽ nhất, cho thấy niềm tin của các nhà đầu tư lớn đã trở lại.

Thứ hai là độ sâu thực sự của sổ lệnh, thị trường cần chứng kiến thanh khoản được tái lập một cách lành mạnh ở các mức giá gần, chứ không phải tình trạng “mỏng như tờ giấy” như hiện nay. Chỉ khi có một “tấm đệm” thanh khoản đủ dày, thị trường mới có khả năng hấp thụ các cú sốc trong tương lai mà không rơi vào vòng xoáy hủy diệt lặp lại.

Thứ ba là sức khỏe của đòn bẩy và hệ thống tài sản thế chấp. Cần theo dõi sự phục hồi của open interest, lãi suất funding và sự ổn định của các loại stablecoin, token được dùng làm thế chấp. Một sự tái cấu trúc lành mạnh, bài bản sẽ tốt hơn nhiều so với một sự bùng nổ đòn bẩy nhanh chóng và thiếu kiểm soát.

Tuy nhiên, tất cả những yếu tố trên đều có thể bị lu mờ bởi một sự kiện then chốt sắp diễn ra: Quyết định chính thức của MSCI về việc loại bỏ các Công ty Kho bạc Tài sản số (DAT) khỏi chỉ số, dự kiến vào ngày 15 tháng 01 năm 2026.

Đây chính là ngã rẽ lớn sẽ định hình cấu trúc thị trường trong trung hạn. Trong kịch bản tiêu cực, nếu MSCI quyết định loại bỏ, thị trường có thể hứng chịu làn sóng bán ép hàng tỷ USD cổ phiếu DAT từ các quỹ chỉ số, tạo áp lực giảm giá dây chuyền lên Bitcoin và làm suy yếu vĩnh viễn một kênh huy động vốn quan trọng.

Ngược lại, trong kịch bản tích cực, nếu MSCI giữ nguyên hiện trạng, “quả bom hẹn giờ” cấu trúc sẽ được tháo ngòi, mở đường cho một đợt phục hồi mạnh mẽ hơn nếu được hỗ trợ bởi dòng tiền ETF và cải thiện vĩ mô.

Thị trường crypto sau ngày 10/10/2025 giống như một bệnh nhân vừa trải qua ca đại phẫu. Sự kiện này đã phơi bày một cách không thương tiếc những điểm yếu chí tử: sự phụ thuộc quá mức vào đòn bẩy, hệ thống thanh khoản mong manh, và mối liên kết ngày càng sâu - do đó càng dễ tổn thương - với thế giới tài chính truyền thống.

Câu chuyện không có một “kẻ phản diện” duy nhất, mà là sự hội tụ của cú sốc bên ngoài, cơ chế hủy diệt nội tại và những lỗ hổng cấu trúc vốn có. Hành trình phục hồi thực sự sẽ không đo bằng mức giá của Bitcoin, mà bằng việc liệu những vết nứt cấu trúc này có được nhận diện và hàn gắn, hay thị trường sẽ tiếp tục bước đi trên một nền tảng vẫn còn rạn nứt.