e-CNY: Đồng nhân dân tệ số thâm nhập ASEAN và cuộc đua giảm phụ thuộc vào USD

Kế hoạch hợp tác thanh toán số giữa Trung Quốc và Singapore, công bố ngay trước Giáng sinh 2025, không chỉ là một thỏa thuận song phương mà còn là bước đi chiến lược nhằm định hình lại trật tự tiền tệ khu vực.

Ngày 24/12/2025, Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) cùng bảy bộ, ngành khác đã công bố kế hoạch tài chính đầy tham vọng nhằm thúc đẩy đồng nhân dân tệ kỹ thuật số (e-CNY) trong thanh toán xuyên biên giới, với trọng tâm là khu vực ASEAN. Động thái này nằm trong khuôn khổ hỗ trợ xây dựng Hành lang Thương mại Đường bộ - Đường biển Quốc tế Mới, một mạng lưới hậu cần quan trọng kết nối miền Tây Trung Quốc với thế giới.

Trong đó, việc thí điểm thanh toán e-CNY xuyên biên giới giữa Trung Quốc và Singapore được xác định là một ưu tiên, song song với việc thúc đẩy hợp tác tương tự với Thái Lan, Hong Kong, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) và Ả Rập Xê-út.

Đây không phải là bước đi đơn lẻ. Trước đó mười ngày, vào ngày 15/12, Cơ quan Tiền tệ Singapore (MAS) đã công bố một loạt sáng kiến hợp tác tài chính mới với Trung Quốc, bao gồm việc bổ nhiệm DBS Bank làm ngân hàng thanh toán bù trừ nhân dân tệ thứ hai tại Singapore và triển khai thí điểm ví e-CNY cho du khách Singapore.

Sự kết hợp giữa chính sách mới của PBoC và các thỏa thuận song phương cụ thể với Singapore cho thấy một chiến lược đồng bộ nhằm quốc tế hóa đồng NDT, sử dụng công nghệ số như một đòn bẩy then chốt để giảm dần sự phụ thuộc vào hệ thống tài chính và đồng USD truyền thống.

Bối cảnh chiến lược

Để hiểu rõ tầm quan trọng của việc triển khai e-CNY, cần đặt nó trong bối cảnh lớn hơn là Hành lang Thương mại Đường bộ - Đường biển Quốc tế Mới. Được khởi động từ năm 2017, hành lang này là xương sống hậu cần nối các tỉnh nội địa phía Tây Trung Quốc với mạng lưới toàn cầu gồm hàng trăm cảng biển thông qua đường sắt, đường bộ và đường thủy. Tính đến quý I/2025, mạng lưới này đã kết nối 73 thành phố của Trung Quốc với 556 cảng tại 127 quốc gia và vùng lãnh thổ.

Khu vực ASEAN đóng vai trò then chốt trong chiến lược này. Dữ liệu hải quan Trung Quốc cho thấy, trong bối cảnh chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, xuất khẩu sang ASEAN tháng 8/2025 tăng 16.6% so với cùng kỳ, trong khi xuất khẩu sang Mỹ giảm hơn 20%. Sự chuyển hướng thương mại này thúc đẩy Trung Quốc đầu tư mạnh vào cơ sở hạ tầng tại đây, như dự án nâng cấp cảng Muara ở Brunei trị giá 2 tỷ NDT, khoảng 278 triệu USD, để tăng gấp đôi công suất.

Việc gắn kết e-CNY với một hành lang thương mại vật chất đang phát triển mạnh cho thấy Bắc Kinh không chỉ muốn số hóa đồng tiền, mà còn muốn nhúng nó vào các dòng chảy thương mại thực tế, tạo ra một “Con đường Tơ lụa Số” hữu hình.

Các trụ cột hợp tác

Kế hoạch mở rộng e-CNY của PBoC nhắm đến nhiều cấp độ, từ giao dịch cá nhân đến các dòng vốn quy mô lớn:

1. Hợp tác song phương với Singapore làm mẫu hình

Quan hệ với Singapore được coi là hình mẫu. Bên cạnh thí điểm thanh toán xuyên biên giới, việc chỉ định DBS Bank làm ngân hàng thanh toán bù trừ NDT thứ hai sẽ hỗ trợ mạnh mẽ sự phát triển của thị trường NDT ngoài khơi tại Singapore. Đồng thời, thí điểm ví e-CNY cho phép du khách Singapore nạp tiền và thanh toán tại Trung Quốc một cách thuận tiện, bắt đầu từ cuối năm 2025.

2. Mở rộng phạm vi thanh toán thương mại và đầu tư

Chính sách khuyến khích sử dụng NDT trong thương mại, đầu tư của ASEAN vào Trung Quốc, giao dịch hàng hóa số lượng lớn và các hoạt động tài chính xuyên biên giới như bảo lãnh, chuyển giao tài sản. Mục tiêu là giảm thiểu rủi ro tỷ giá và chi phí chuyển đổi tiền tệ trung gian.

3. Củng cố hạ tầng độc lập: Hệ thống CIPS

Trung Quốc đặt mục tiêu mở rộng Hệ thống Thanh toán Liên ngân hàng Xuyên biên giới (CIPS), được xem như một giải pháp thay thế cho hệ thống SWIFT do phương Tây thống trị. Các ngân hàng đủ điều kiện dọc theo Hành lang Thương mại Mới sẽ được khuyến khích tham gia CIPS. Báo cáo từ AInvest cho biết tính đến quý 3/2025, CIPS đã có 1,683 tổ chức tài chính tham gia, xử lý khối lượng giao dịch khổng lồ 24.55 nghìn tỷ USD trong năm 2024.

Cơ hội và thách thức

Chiến lược của Trung Quốc diễn ra trong bối cảnh chính các quốc gia ASEAN cũng đang nỗ lực tăng cường sử dụng nội tệ trong khu vực. Sáng kiến Kết nối Thanh toán Khu vực (RPC) được 5 nước ASEAN khởi xướng từ 2022 và nay đã mở rộng, với mục tiêu tạo ra hệ thống thanh toán QR xuyên biên giới nhanh, rẻ bằng nội tệ, giảm phụ thuộc vào USD. Chuyên gia tài chính Nawazish Mirza nhận định, một hệ thống QR thống nhất trong ASEAN có thể là lựa chọn thay thế thực sự cho các mạng lưới thanh toán của Mỹ.

Điều này tạo ra cả cơ hội hội tụ và thách thức cạnh tranh cho e-CNY. Trung Quốc đang tích cực tìm cách tích hợp e-CNY vào hệ sinh thái thanh toán số của ASEAN, thông qua các liên kết QR song phương như với Campuchia, hay đang đàm phán với Việt Nam, Indonesia. Tuy nhiên, các quốc gia ASEAN cũng thận trọng để duy trì sự độc lập và đa dạng hóa, tránh phụ thuộc vào một hệ thống ngoại tệ số duy nhất.

Mặt khác, những tính năng lập trình được của e-CNY cho phép kiểm soát và giám sát dòng tiền chặt chẽ hơn. Điều này, theo phân tích của Atlantic Council, có thể gây ra lo ngại về quyền riêng tư tài chính và chủ quyền tiền tệ của các quốc gia đối tác, trở thành một rào cản phi kỹ thuật đáng kể.

Tầm nhìn dài hạn và tác động đến hệ thống tài chính toàn cầu

Động thái mới nhất của PBoC vào ngày 24/12 không phải là điểm kết thúc, mà là một bước quan trọng trong lộ trình dài hạn. Sự kết hợp giữa e-CNY, hạ tầng CIPS và Hành lang Thương mại Mới cho thấy một tầm nhìn toàn diện: tạo ra một hệ sinh thái tài chính-kỹ thuật số khép kín và độc lập.

Mục tiêu cuối cùng rõ ràng là làm suy yếu sự thống trị của đồng USD. Báo cáo của AInvest trích dẫn quan điểm của PBoC, coi sự phụ thuộc vào đồng USD như một “điểm yếu chính trị” cần được giải quyết. Khi e-CNY được áp dụng rộng rãi trong các dòng thương mại vật chất với ASEAN và xa hơn, nó có thể dần dần thay đổi thói quen định giá và thanh toán, mở đường cho một cấu trúc tài chính đa cực hơn.

Tuy nhiên, con đường phía trước không bằng phẳng. Sự thành công của e-CNY trong khu vực phụ thuộc vào nhiều yếu tố ngoài ý chí chính trị, bao gồm: tính ưu việt về công nghệ và chi phí, sự tin tưởng của thị trường, khả năng tương thích với các hệ thống thanh toán nội tệ của ASEAN, và phản ứng chiến lược từ các cường quốc tài chính truyền thống.

Việc thí điểm thành công với Singapore – một trung tâm tài chính hàng đầu có tiêu chuẩn quản trị cao – sẽ là phép thử quan trọng cho tính khả thi và sức hấp dẫn của e-CNY trên bình diện quốc tế. Nếu thành công, nó có thể mở ra làn sóng hợp tác tương tự với các đối tác khác, đẩy nhanh tiến trình định hình lại bản đồ tài chính toàn cầu trong kỷ nguyên số.