Điểm nghẽn tháng 12/2025: Thuế quan Trump và lạm phát "siết chặt" kinh tế Mỹ

Tháng 12 năm 2025 khép lại với một nền kinh tế Mỹ bị “siết chặt” bởi sức ép kép từ thuế quan Trump và lạm phát dai dẳng, biến mùa lễ hội thành một bài kiểm tra áp lực và dự báo một năm 2026 nhiều bất định.

Mùa lễ hội “bất thường”: Kinh tế Mỹ đối mặt áp lực kép

Năm 2025 sắp khép lại nhưng không mang theo hơi thở phấn khích quen thuộc của mùa mua sắm cuối năm. Thay vì một cú hích tăng trưởng, nền kinh tế lớn nhất thế giới đang chứng kiến một đợt chậm lại đồng loạt, một “điểm nghẽn” tháng 12 mà các dấu hiệu đã rõ từ sàn nhà máy đến các trung tâm thương mại.

Sự hội tụ của chính sách thuế quan từ thời chính quyền Trump và áp lực lạm phát chưa chịu hạ nhiệt đang tạo ra một gọng kìm siết chặt đà phục hồi, khiến bức tranh kinh tế trở nên mong manh hơn nhiều so với vẻ ngoài của những chỉ số tổng thể vẫn còn cho thấy sức chống chịu.

Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang (Fed) Jerome Powell đã chính xác khi mô tả đây là một nền kinh tế “rất bất thường” - nơi đà tăng trưởng đã hạ nhiệt sau cơn bùng nổ hậu đại dịch, nhưng lạm phát lại từ chối rút lui hoàn toàn về vùng an toàn 2%.

PMI tụt dốc về 53.0

Bằng chứng thời gian thực rõ ràng nhất cho sự hạ nhiệt này đến từ các cuộc khảo sát doanh nghiệp. Theo số liệu mới nhất, Chỉ số Quản lý Thu mua (PMI) Tổng hợp Flash của S&P Global cho tháng 12/2025 đã giảm mạnh xuống 53.0 điểm, từ mức 54.2 của tháng trước, và đây là con số thấp nhất trong nhiều tháng qua.

Mặc dù vẫn đứng trên ngưỡng 50 phân định giữa mở rộng và thu hẹp, xu hướng đi xuống này mang một thông điệp quan trọng: động lực của khu vực tư nhân đang mất dần đà. Các báo cáo từ giám đốc điều hành phản ánh đơn hàng mới yếu đi và một tâm lý thận trọng hơn hẳn trong hoạt động tuyển dụng. Đáng chú ý, nguyên nhân chính được họ chỉ ra một cách nhất quán là do tác động từ các mức thuế quan.

Áp lực không còn giới hạn trong một vài ngành công nghiệp, mà nó đã lan rộng một cách hệ thống: các nhà sản xuất phụ thuộc linh kiện nhập khẩu vật lộn với chi phí đầu vào tăng vọt, trong khi các nhà cung cấp dịch vụ liên quan đến thương mại, logistics và bán lẻ cảm nhận rõ rệt tác động dây chuyền từ dòng chảy hàng hóa bị ì ạch.

Việc chỉ số PMI nguội lạnh ngay cả khi chi tiêu tiêu dùng về lý thuyết vẫn được hỗ trợ bởi thị trường lao động tương đối vững chính là minh chứng cho thấy thuế quan có sức công phá lớn đến niềm tin kinh doanh, thậm chí trước khi những hệ quả của nó kịp hiện hữu đầy đủ trong các dữ liệu “cứng” như sản lượng hay bảng lương.

Lạm phát dai dẳng ở 2.7%

Song hành với sự suy giảm động lực, lạm phát vẫn chưa chịu ngủ yên, số liệu Chỉ số Giá tiêu dùng (CPI) tháng 11/2025 ghi nhận mức tăng 2.7% so với cùng kỳ năm trước. Dù đã chậm lại đôi chút, tốc độ này vẫn duy trì ở mức cao hơn đáng kể so với mục tiêu 2% mà Fed đã đặt ra, và sự dai dẳng này chính là yếu tố cốt lõi khiến các nhà hoạch định chính sách không dám buông lỏng cảnh giác.

Chủ tịch Fed Atlanta Raphael Bostic đã đưa ra cảnh báo thẳng thừng: uy tín của Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) trong nhiệm vụ ổn định giá cả có thể bị đe dọa nghiêm trọng nếu họ đánh giá sai độ bền bỉ của áp lực chi phí.

Và tại đây, thuế quan một lần nữa trở thành nhân tố làm phức tạp hóa mọi tính toán. Chúng không chỉ là công cụ thương mại, mà còn là một nhân tố trực tiếp đẩy giá. Khi chính phủ áp thuế cao lên thép, nhôm, linh kiện điện tử hay hàng tiêu dùng nhập khẩu, về bản chất là đang đánh thuế vào toàn bộ chuỗi cung ứng.

Những chi phí gia tăng này cuối cùng hầu như luôn được chuyển giao, từng bước một, đến tay người tiêu dùng cuối cùng thông qua giá bán lẻ. Nếu các hộ gia đình và doanh nghiệp bắt đầu hình thành niềm tin rằng đợt tăng giá do thuế quan này là vĩnh viễn, kỳ vọng lạm phát có nguy cơ bị “thả nổi”, buộc Fed phải duy trì chính sách tiền tệ thắt chặt, lãi suất cao, trong thời gian dài hơn nữa.

Đây chính là nghịch lý đau đầu: Ngân hàng Trung ương đang nỗ lực để kéo lạm phát về mục tiêu, trong khi một phần nguyên nhân gây ra lạm phát lại xuất phát từ các quyết sách thương mại nằm ngoài tầm kiểm soát trực tiếp của họ.

Bong bóng chi phí trong xây dựng

Hậu quả cụ thể và nghiêm trọng của sức ép kép này được thấy rõ nhất ở lĩnh vực nhà ở, nơi vốn được coi là trụ cột của kinh tế Mỹ, bởi ngành xây dựng cực kỳ nhạy cảm với biến động giá vật liệu. Các mức thuế quan áp đặt lên thép, nhôm và hàng loạt vật liệu xây dựng khác đã khiến chi phí xây dựng một căn nhà bị đẩy lên cao chưa từng thấy.

Một phân tích độc lập ước tính rằng, chính sách thuế quan hiện hành có thể dẫn đến một hệ quả đáng báo động: thiếu hụt khoảng 450.000 căn nhà mới được xây dựng tính đến năm 2030.

Trong bối cảnh thị trường nhà ở Mỹ đã nhiều năm chật vật với tình trạng thiếu nguồn cung trầm trọng, cộng với việc lãi suất thế chấp vẫn ở mức cao, con số dự báo này không đơn thuần chỉ là một thống kê.

Nó là một cú đánh trực diện vào khả năng sở hữu nhà của các gia đình trẻ, vào tính di động của lực lượng lao động, và vào một động lực tăng trưởng kinh tế quan trọng là đầu tư xây dựng. Mỗi dự án nhà ở bị trì hoãn hoặc hủy bỏ do chi phí leo thang đều là một minh chứng cho thấy chính sách thương mại có thể xung đột trực tiếp với các ưu tiên nội địa.

Mùa mua sắm “phòng thủ”

Thông thường, mùa lễ hội cuối năm đóng vai trò như van xả áp cho nền kinh tế, khi người tiêu dùng trở nên hào phóng hơn và các nhà bán lẻ thu về phần lớn doanh thu cả năm, nhưng năm nay, bầu không khí hoàn toàn khác biệt.

Các cuộc khảo sát uy tín cho thấy một bức tranh đáng quan ngại: khoảng một nửa người Mỹ thừa nhận cảm thấy khó khăn hơn hẳn mọi năm trong việc chi trả cho những món quà họ muốn tặng. Một tỷ lệ tương tự cũng đánh giá tình hình tài chính cá nhân của họ đã xấu đi so với một năm trước đó.

Sự thay đổi tâm lý này được hiện thực hóa ngay tại các quầy thanh toán. Người mua sắm đang có xu hướng rõ ràng: chuyển dịch sang các thương hiệu giá rẻ hơn, bắt đầu săn tìm các đợt giảm giá sớm hơn, hoặc đơn giản là giảm số lượng mặt hàng trong mỗi lần mua sắm.

Đặc biệt, những mặt hàng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ thuế quan như đồ chơi, điện tử và trò chơi điện tử ghi nhận mức tăng giá đáng kể. Điều này buộc nhiều phụ huynh phải đưa ra những lựa chọn khó khăn: hoặc mua ít đồ chơi hơn, hoặc chuyển sang sản phẩm cũ, tân trang, hoặc tìm kiếm các lựa chọn thay thế được sản xuất trong nước.

Những quyết định tưởng chừng nhỏ bé này, khi được nhân lên trên hàng triệu hộ gia đình, đang định hình lại toàn bộ cấu trúc cầu trong mùa lễ hội, đẩy nền kinh tế tiêu dùng vào một “trạng thái cân bằng mới” với nhiều eo hẹp và thận trọng hơn.

Thị trường lao động nứt gãy

Trong nhiều năm qua, thị trường lao động dẻo dai chính là “bộ giảm xóc” vững chắc giúp nền kinh tế Mỹ vượt qua các cú sốc. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, “bộ giảm xóc” này cũng bắt đầu cho thấy những dấu hiệu mệt mỏi.

Các doanh nghiệp, dưới sức ép của chi phí đầu vào cao và triển vọng nhu cầu không chắc chắn, đang ngày càng trở nên dè dặt. Họ đang thực hiện các biện pháp như đóng băng các vị trí tuyển dụng mở, cắt giảm giờ làm thêm, hoặc chuyển đổi một số vị trí toàn thời gian sang bán thời gian. Mục đích là để chờ đợi thêm sự rõ ràng từ chính sách thương mại và sức khỏe thực sự của người tiêu dùng.

Như Dân biểu Don Beyer từng chỉ trích, có một sự tương phản rõ rệt: “Trong năm trước khi ông Trump nhậm chức, nền kinh tế Mỹ tạo ra số việc làm trung bình mạnh hơn đáng kể so với hiện tại.” Nếu xu hướng thận trọng trong tuyển dụng này kéo dài, nó có nguy cơ kích hoạt một vòng xoáy tiêu cực nguy hiểm: việc làm yếu đi sẽ khiến thu nhập hộ gia đình bất ổn, dẫn đến chi tiêu tiêu dùng càng thêm dè sẻn; đến lượt mình, nhu cầu tiêu dùng suy giảm sẽ trở thành lý do để các doanh nghiệp tiếp tục thắt chặt hơn nữa chi phí và hoãn các kế hoạch mở rộng.

Trong một tháng 12 vốn đã chứng kiến các chỉ số kinh doanh mềm đi và ngân sách hộ gia đình căng thẳng, đây là mối đe dọa mà nền kinh tế khó lòng chịu đựng thêm.

Thị trường tài chính hồi hộp chờ tín hiệu từ Fed

Giới đầu tư toàn cầu đang theo dõi sát sao mọi diễn biến, với sự tập trung đặc biệt vào dữ liệu lạm phát và phản ứng chính sách tiếp theo của Fed. Câu hỏi lớn nhất hiện nay là liệu áp lực giá có giảm đủ nhanh để mở đường cho những đợt cắt giảm lãi suất vào năm 2026 hay không.

Bất kỳ báo cáo CPI nào trong thời gian tới, nếu tiếp tục cho thấy thuế quan vẫn đang “tiếp nhiên liệu” cho lạm phát một cách rộng rãi, sẽ ngay lập tức khiến thị trường điều chỉnh lại kỳ vọng. Lúc đó, hy vọng về một chính sách tiền tệ nới lỏng sớm sẽ bị dập tắt, đồng nghĩa với việc điều kiện tài chính sẽ thắt chặt thêm đúng thời điểm nền kinh tế thực đang mất đà tăng trưởng.

Giai đoạn hiện tại, do đó, thực sự là một “điểm bản lề” then chốt, quyết định hướng đi của nền kinh tế Mỹ trong quý đầu năm 2026.

Kết luận

Tổng hợp mọi thông tin và số liệu từ các báo cáo chuyên sâu, có thể thấy tháng 12/2025 không đơn thuần đánh dấu sự khép lại của một năm, mà là sự mở đầu cho một giai đoạn kinh tế đầy thách thức. Đây không phải là một cú sốc suy thoái cổ điển, ồ ạt, mà là một sự “bóp nghẹt” từ từ, dai dẳng dưới sức ép của chi phí leo thang và niềm tin bị xói mòn.

Fed đang bị kẹt trong thế tiến thoái lưỡng nan khi phải thực hiện cùng lúc hai mục tiêu tối đa việc làm và ổn định giá cả, trong một môi trường mà công cụ thương mại lại đang kéo hai mục tiêu ấy đi theo hai hướng ngược nhau.

Với chỉ số PMI Flash ở mức 53.0, lạm phát CPI vẫn ở 2.7%, nguy cơ thiếu hụt 450.000 căn nhà và tâm lý tiêu dùng phòng thủ trong mùa lễ hội, rõ ràng động lực tăng trưởng đang suy yếu. Năm 2026 do vậy, rất có thể sẽ khởi đầu với một nền tảng yếu hơn nhiều so với các dự báo lạc quan trước đây.

Khả năng điều chỉnh chính sách một cách khéo léo, nhạy bén của Fed và sự phản ứng của Nhà Trắng trước các áp lực kinh tế sẽ là những yếu tố then chốt quyết định liệu “điểm nghẽn” tháng 12 này chỉ là một đợt suy giảm tốc độ ngắn hạn, hay là tiếng chuông cảnh báo cho một giai đoạn tăng trưởng ì ạch và đầy rủi ro kéo dài.